Πέθανε την περασμένη Κυριακή, σε ηλικία 87 ετών, ο διάσημος αρχαιολόγος Τζέιμς Μέλαρτ (James Mellaart), γνωστός κυρίως για τη δουλειά του στη νεολιθική θέση Τσατάλ Χογιούκ της Ανατολίας.

Γεννημένος το 1925 στο Λονδίνο, ο Μέλαρτ έζησε τα νεανικά του χρόνια στην Ολλανδία. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μάλιστα, εργάστηκε στο μουσείο του Λάιντεν. Η αρχαιολογική του σταδιοδρομία ξεκίνησε όμως επίσημα με το τέλος του πολέμου, οπότε και γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (UCL) για να σπουδάσει Αιγυπτιολογία. Οι σπουδές του τον οδήγησαν όμως αλλού: στην Τουρκία, όπου και ξεκίνησε να εργάζεται για το Βρετανικό Ινστιτούτο Αρχαιολογίας στην Άγκυρα.

Έτσι, νωρίς μέσα στη δεκαετία του 1950 ξεκίνησε έρευνες στην περιοχή της Ανατολίας. Δέκα περίπου χρόνια χρειάστηκαν για να προβεί στην αποκάλυψη που χαρακτήρισε όλη του την καριέρα, καθώς το 1961 άρχισε ανασκαφή σε γήλοφο κοντά στο Ικόνιο, γνωστό ως Τσατάλ Χογιούκ. Μέχρι τότε είχε αποκαλύψει ίχνη προϊστορικών πολιτισμών στην Ανατολία που φαίνεται ότι χαρακτηρίζονταν από τη λατρεία της Μητέρας Θεάς. Στο Τσατάλ Χογιούκ όμως, για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, θα έρχονταν στο φως πολλά περισσότερα…

Δεκατρία στρώματα κατοίκησης που χρονολογούνταν 9.000 χρόνια πριν από την εποχή μας. Ένας οικισμός του οποίου οι κάτοικοι, στην περίοδο ακμής του, έφταναν τους 10.000. Δεκάδες οικίες και ιερά από πλίνθο με ιδιόρρυθμο σχέδιο: χωρίς μπροστινές πόρτες και είσοδο από την οροφή. Εσωτερικοί τοίχοι καλυμμένοι με ασβεστοκονίαμα και διακοσμημένοι με αινιγματικά τελετουργικά μοτίβα. Και ανάμεσά τους βουκράνια, ανθρώπινοι σκελετοί, αντικείμενα από οψιδιανό, και πάνω από 2.000 ειδώλια.

Ο οικισμός ήταν μεταγενέστερος από την ήδη γνωστή τότε Ιεριχώ, στην Παλαιστίνη, αλλά ήταν πολύ μεγαλύτερος και παρείχε πολύ περισσότερα παραδείγματα της ζωής στην Εύφορη Ημισέληνο την εποχή της αυγής του πολιτισμού. Επρόκειτο για μια από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην ιστορία.

Σαν επιστήμονας, ο Μέλαρτ θαυμάστηκε αλλά και αμφισβητήθηκε. Η θεωρία που είχε αναπτύξει σχετικά με τη λατρεία της Μητέρας Θεάς, με βάση ορισμένα πρώιμα ευρήματα του Τσατάλ Χογιούκ αλλά και ευρήματα από την ανασκαφή του στην θέση Χατσιλάρ (Hacilar), αποδείχθηκε ότι δεν είχε συνέχεια. Επίσης, η τουρκική κυβέρνηση κατηγόρησε άδικα τον ανασκαφέα για εμπλοκή σε εμπόριο αρχαιοτήτων και του αφαίρεσε την άδεια εισόδου και παραμονής στη χώρα. Η ανασκαφή του Τσατάλ Χογιούκ σταμάτησε, για να ξαναρχίσει μόλις το 1993 από τον Ίαν Χόντερ (Ian Hodder), μαθητή του Μέλαρτ.

Μέχρι το 2005 ο ίδιος ο Μέλαρτ δίδασκε στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας στο Λονδίνο. Με το θάνατό του αφήνει πίσω του τη σύζυγό του κι έναν εγγονό.