Οι μεσαιωνικοί ιππότες συχνά παρουσιάζονται ως αιμοδιψείς άνδρες που απολάμβαναν να θανατώνουν τους εχθρούς τους. Παρ’ όλα αυτά, μια νέα έρευνα αποκαλύπτει πως πρόκειται για λάθος συμπέρασμα, καθώς οι πιο πολλοί ιππότες σκότωναν επειδή αυτή ήταν η δουλειά τους. Ούτε ήταν ο Μεσαίωνας τόσο βίαιος όσο τείνουμε να πιστεύουμε σήμερα, παρότι τότε η αντίληψη περί βίας διέφερε από τη δική μας.

«Η σύγχρονη στρατιωτική ψυχολογία μάς επιτρέπει να ερμηνεύσουμε διαφορετικά τα μεσαιωνικά κείμενα – φωτίζοντας την πρόσληψη της έννοιας της βίας στον Μεσαίωνα από τον κόσμο και τη χρήση της φονικής βίας από τους ιππότες» λέει ο Thomas Heebøll-Holm του Ινστιτούτου SAXO του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, που μελετά την έννοια της βίας στους όψιμους μεσαιωνικούς χρόνους.

Παλαιότερα, τα μεσαιωνικά κείμενα ερμηνεύονταν ως ύμνοι προς τη βία και εγκώμια των μεσαιωνικών ηρώων. Υπό το πρίσμα της σύγχρονης στρατιωτικής ψυχολογίας ωστόσο, οι ερευνητές διακρίνουν το κόστος που είχε για τους ιππότες η συμμετοχή τους στους εξαιρετικά βίαιους πολέμους του Μεσαίωνα.

Βίαιοι από τη φύση τους;

Ήταν οι ιππότες βίαιοι από της φύση τους; Απολάμβαναν να σκοτώνουν; Ή μάθαιναν να σκοτώνουν ζώντας σε μια βίαιη κοινωνία;

Ορισμένοι ψυχολόγοι πιστεύουν ότι η βία υπολανθάνει στα γονίδιά μας, ενώ άλλοι πως είναι κάτι που μαθαίνουμε. Η έρευνα του Heebøll-Holm τοποθετεί τη μεσαιωνική αντίληψη περί βίας κάπου ανάμεσα στις δύο αυτές πεποιθήσεις.

Από στατιστικά στοιχεία και επιστολές της εποχής, οι ιστορικοί διαπιστώνουν πως οι άνθρωποι του Μεσαίωνα δεν ήταν περισσότερο βίαιοι απ’ ό,τι σήμερα. Εκείνο που διέφερε ήταν η αντίληψη για τη χρήση βίας.

Ο ερευνητής εξηγεί ότι και τότε οι άνθρωποι είχαν γενικά τις ίδιες ανησυχίες για τη βία και ήταν αντίθετοι προς τη χρήση της. Όμως, σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν υποχρεωμένοι να τη χρησιμοποιήσουν και το έκαναν.

«Εάν κάποιος είχε φερθεί με τρόπο που να θίξει την τιμή ενός από τα μέλη της οικογένειάς σου, έπρεπε να τον κάνεις να πληρώσει για την πράξη του αυτή, εν ανάγκη να τον σκοτώσεις».

Ο Heebøll-Holm αναφέρει μια ιστορία από το Παρίσι του 14ου αιώνα. Ένας άντρας ξυλοκόπησε μέχρι θανάτου τη γυναίκα του. Οι δύο αδελφοί της γυναίκας του ζήτησαν να προβεί σε μια πράξη μετάνοιας, αλλά εκείνος αρνήθηκε. Παρόλο που τα δύο αδέλφια δεν ένιωσαν καμία ικανοποίηση σκοτώνοντας τον σύζυγο της αδελφής τους, και μάλιστα προσπάθησαν να το αποφύγουν, αισθάνθηκαν υποχρεωμένοι να το κάνουν για να αποκαταστήσουν την τιμή τους.

Τα δύο αδέλφια δεν καταδικάστηκαν αλλά τους δόθηκε χάρη, καθώς η πράξη τους θεωρήθηκε δικαιολογημένη εφόσον ο σύζυγος είχε θίξει την τιμή τους σκοτώνοντας την αδελφή τους.

«Τον Μεσαίωνα, οι Αρχές ήταν πολύ αδύναμες για να διασφαλίσουν το νόμο και την τάξη» λέει ο Heebøll-Holm. «…άρα τα άτομα καλούνταν να διασφαλίσουν ότι η τιμή τους δεν θα θιγόταν με οποιονδήποτε τρόπο από άλλους». Αυτό σημαίνει ότι οι απλοί άνθρωποι έπρεπε να σκοτώσουν για να δείξουν στον κοινωνικό τους περίγυρο ότι δεν δίσταζαν να προβούν ακόμη και στο πιο δραστικό μέτρο προκειμένου να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους»

Ιππότες με μετατραυματικό άγχος

Παρόλο που ήταν μαθημένοι στη βία, και μάλιστα στην πιο ακραία της μορφή, συμμετέχοντας σε πολέμους όπου οι σύντροφοί τους κατακομματιάζονταν από τον εχθρό αλλά και οι ίδιοι χρησιμοποιούσαν ωμή βία, οι μεσαιωνικοί ιππότες δεν ήταν εκ φύσεως βίαιοι.

Η εμπειρία του πολέμου σε κάποιες περιπτώσεις προκαλούσε διαταραχή μετατραυματικού άγχους, σύμφωνα με τον ερευνητή.

Κατά την έρευνά του, ο Heebøll-Holm βρήκε ένα βιβλίο που είχε γράψει κάποιος ιππότης που έζησε το α΄ μισό του 14ου αιώνα. Στο βιβλίο του, ο Geoffroi de Charny δίνει συμβουλές προς τους ιππότες για το πώς να αντιμετωπίσουν το γεγονός ότι πρέπει να σκοτώσουν ανθρώπους όταν πάνε στον πόλεμο. Αναφέρει επίσης κάποιες από τις δυσκολίες του επαγγέλματος: «λίγος ύπνος, πείνα, και μια αίσθηση ότι ακόμη και τα στοιχεία της φύσης είναι εναντίον σου».

«Ο De Charny περιγράφει παράγοντες άγχους που βλέπουμε και στη σύγχρονη στρατιωτική ψυχολογία, όπως και στις μαρτυρίες ανθρώπων που πολέμησαν στο Βιετνάμ» λέει ο ερευνητής.

Ο σκοπός που αγιάζει τα μέσα

Ο De Charny προτείνει επίσης στους ιππότες τι να κάνουν για να αποφύγουν το άγχος. Λέει πως οι ιππότες θα πρέπει να πολεμούν για έναν καλό σκοπό, προκειμένου να αντέξουν στην πίεση του πολέμου. Άρα να συμμετέχουν σε έναν πόλεμο για κάποιον ανώτερο ή δίκαιο σκοπό, για να αποκαταστήσουν το νόμο και την τάξη – και όχι για προσωπικά οφέλη.

Σημειώνεται ότι ο De Charny ήταν ιππότης επί 30 χρόνια, και είχε πάρει μέρος σε πολλούς πολέμους.