Πριν από λίγα χρόνια ο Τζεφ Κουνς «άλωσε» τις Βερσαλίες τοποθετώντας 17 από τα διασημότερα έργα του.
Την ίδια χρονιά, το 2008, ο Βέλγος Γιαν Φαμπρ τοποθέτησε στο Λούβρο έργα του (ανάμεσά τους ένα σκουλήκι 4 μέτρων). Αυτές τις μέρες ο επισκέπτης του Βρετανικού Μουσείου βλέπει δημιουργίες του Γκρέισον Πέρι, του τραβεστί καλλιτέχνη βραβευμένου με Τέρνερ, δίπλα στα ανώνυμα αριστουργήματα χειροτεχνίας των μόνιμων συλλογών.
Και στα καθ΄ ημάς; Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης τα τελευταία χρόνια προβάλλει τη σύγχρονη δημιουργία, δίνει βήμα σε νέους καλλιτέχνες, φέρνει ξένους επιμελητές, επιχειρεί μια διαφορετική ανάγνωση της ιστορίας μέσα από τη σύγχρονη έκφραση. Αν και όχι ανεξέλεγκτα.
«Δεν είμαστε μουσείο σύγχρονης τέχνης, αλλά ένα ελληνικό αρχαιολογικό μουσείο. Όταν καλούμε έναν επιμελητή ή έναν καλλιτέχνη συζητάμε μαζί του. Δεν μπορεί να κάνει ό,τι θέλει. Στόχος μας είναι να σκεφτεί ποιοι είμαστε, να αναζητήσει την ταυτότητά μας, να επιτύχει μια σύνδεση με το παρελθόν», εξηγεί η πρόεδρος Σάντρα Μαρινοπούλου, η οποία ανέλαβε το «τιμόνι» του μουσείου μετά το θάνατο της Ντόλλης Γουλανδρή και χρεώνεται το «άνοιγμά» του προς τη σύγχρονη τέχνη τα τελευταία τρία χρόνια.
Απώτερος στόχος, πάντα είναι «το υψηλό επίπεδο των εκθέσεων. Μπορεί να είναι μικρές, η ποιότητά τους όμως πρέπει να είναι υψηλή. Ρώτησα την Τζέσικα Μόργκαν, συνηθισμένη να επιμελείται μεγάλες εκθέσεις στην Tate, πώς της φάνηκε που δούλεψε για μας. Ήταν ενθουσιασμένη και πολύ περήφανη. Το Grand Last Tour – η έκθεση σύγχρονης τέχνης που εγκαινιάστηκε πρόσφατα – είχε πολλή έρευνα, δεν ήταν καθόλου προφανής έκθεση και κατάφερε να φέρει έργα που δύσκολα θα ξαναδούμε».
Η πρώτη έκθεση που σηματοδότησε αυτή τη «συνειδητή», όπως λέει, «πολιτική» ήταν οι «Πέντε Εποχές της Ρωσικής Πρωτοπορίας», τα 90 έργα από τη Συλλογή Κωστάκη του ΚΜΣΤ (άνοιξη του 2008, στο πλαίσιο της Art Athina). Από τότε το μουσείο άρχισε να βλέπει τι γίνεται γύρω του. Κάθε άνοιξη πραγματοποιείται η Art Athina, αμέσως μετά ξεκινάει το Φεστιβάλ Αθηνών και μέχρι πρόπερσι το καλοκαίρι πραγματοποιούνταν και η Μπιενάλε της Αθήνας. Πέτυχε να συνδεθεί και με τα τρία αυτά σημαντικά γεγονότα. Γι΄ αυτό και οι εκθέσεις σύγχρονης τέχνης οργανώνονται κάθε άνοιξη και καλοκαίρι. Μετά τη «Ρωσική Πρωτοπορία», το μουσείο φιλοξένησε έκθεση φωτογραφίας του Γερμανού Τόμας Στρουθ, ατομικές της Λουίζ Μπουρζουά και της Σάρα Λούκας, αναδρομική της Βάσως Κατράκη (που σημείωσε μεγάλη επιτυχία και παρατάθηκε), το «ό,τι: Η Τέχνη του Βιβλίου στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών». Ήδη έχουν ολοκληρώσει τον προγραμματισμό μέχρι και το 2015, το «βιογραφικό» του μουσείου είναι πλέον γνωστό στο εξωτερικό και έχει δημιουργηθεί ένα διεθνές δίκτυο που το συμβουλεύει και το βοηθάει στις επιλογές του.
Ταυτόχρονα, το Μουσείο δεν απεμπολεί τον αρχαιολογικό του χαρακτήρα, βάζοντας τα κυκλαδικά και άλλα αρχαιολογικά θέματα πάντα σε προτεραιότητα. Μετά τον περσινό «Έρωτα» (50.000 επισκέπτες) σειρά έχει τον Δεκέμβριο η «Άγονη Γραμμή» (συνεργασία με το ΥΠΠΟΤ). Περισσότερα από 300 έργα θα ταξιδέψουν από Καστελόριζο, Σύμη, Χάλκη, Τήλο και Νίσυρο. Πρόκειται για ευρήματα αθέατα, σε αποθήκες, καθώς τα περισσότερα από αυτά τα νησιά δεν διαθέτουν μουσεία. Και πάλι όμως, το παλαιό έρχεται αντιμέτωπο με το σήμερα. Η κ. Μαρινοπούλου μαζί με τον διευθυντή του μουσείου Νίκο Σταμπολίδη έχουν καταγράψει σε ντοκιμαντέρ, εκτός από τις ιστορίες των ευρημάτων, τις σύγχρονες ιστορίες και τα προβλήματα των νησιών. Τα ντοκιμαντέρ θα προβάλλονται στην έκθεση. «Πάλι παίρνει ένα σύγχρονο χαρακτήρα η αρχαιολογική έκθεση», επισημαίνει η πρόεδρος του μουσείου. Θα ακολουθήσουν δύο μεγάλες εκθέσεις: «Ίασις: Υγεία, Νόσος, θεραπεία» (2012) και «Θάνατος» (2014) -πρώτα στη Νέα Υόρκη, στο Ίδρυμα Ωνάση και μετά στην Αθήνα.
Όσο για την απήχηση στο κοινό; Περίπου 20.000 επισκέπτες το πρώτο τρίμηνο του 2011. Τα υπόλοιπα ελληνικά μουσεία, που δεν έχουν τολμήσει ακόμη να φιλοξενήσουν κάποιον σύγχρονο καλλιτέχνη, θα μπορούσαν να ακολουθήσουν κάποια στιγμή το παράδειγμα του Κυκλαδικού. Γιατί το ενδιαφέρον για το παρελθόν ίσως να κρύβεται στη γνώση του παρόντος.
Πηγή: Φ. Μπάρκα, Ελευθεροτυπία, 29/04/11
Ζ.Ξ.
