Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της Μάνης διαφαίνεται από τον 9ο αιώνα, όταν οι άγριοι και πολεμοχαρείς κάτοικοί της εκχριστιανίζονται από τους Βυζαντινούς. Κατά τη διάρκεια των Βυζαντινών και Φράγκικων περιόδων, αλλά και έως τον 18ο αιώνα, ο πληθυσμός της Κάτω Μάνης ήταν διασκορπισμένος σε μικρούς οικισμούς των 1-3 γενών. Από την άλλη, στην Πάνω Μάνη συναντώνται σχετικά μεγάλοι συνοικισμοί. Το περιβάλλον της γεωγραφικής απομόνωσης και της εδαφικής λιτότητας στην Κάτω Μάνη ευνόησε την οικονομική και κοινωνική στασιμότητα και την επιβίωση, μέχρι πρόσφατα, του συστήματος των γενών, συνέχεια αρχαίων φυλετικών συστημάτων. Βασίζεται στους δεσμούς αίματος (αρρενογονική αιματοσυγγένεια), έχει αυστηρές πατριαρχικές δομές και αυστηρή ιεραρχία. Εκδίκηση με αντίποινα, η βεντέτα, ήταν μια κοινή τακτική αυτοδικίας που χαρακτηρίζει κάθε φυλετική κοινωνία.
Οι μανιάτικες «Παλιόχωρες», όλες χτισμένες με μεγαλιθικό τρόπο, είναι οι πρώτες οχυρές κατασκευές της περιοχής, έξω από τη βυζαντινή παράδοση, μεταφέροντας αρχαίους ή πρώιμους μεσαιωνικούς τρόπους άμυνας και απλοϊκές λύσεις κατασκευής και στέγασης που επιβίωσαν μέχρι και τα ύστερα χρόνια. Οι διαφορές στις κατασκευαστικές μεθόδους και η γενίκευση της χρήσης κονιάματος κατά τον 17ο αιώνα καθορίζει τη νέα μορφή των οικισμών. Από το β΄μισό του 17ου αιώνα στην Άνω Μάνη αναπτύσσεται το πυργόσπιτο των πλούσιων καπεταναίων, με ιδιαίτερα φροντισμένες κατοικίες. Αντίθετα, στην Κάτω Μάνη η οχυρή κατοικία συνεχίζει να ενσωματώνει τη μεγαλιθική παράδοση στην κατασκευή, και συνυπάρχει με ψηλούς πύργους.
Εξαιτίας του φυλετικού συστήματος, οι αμυντικές λύσεις είχαν στόχο την προστασία της φατρίας παρά της κοινότητας. Τα ισχυρά γένη, εγκατεστημένα σε στρατηγικά σημεία, κατείχαν από έναν αμυντικό πύργο. Τα συγκροτήματα των γενών διευρύνονταν με την προσθήκη νέων οικογενειακών μονάδων, που προσκολλούνταν στις υπάρχουσες. Οι οικισμοί αποκτούσαν λαβυρινθώδη μορφή, ενώ η απουσία της Πλατείας, ορόσημο της κοινωνικότητας του παραδοσιακού ελληνικού χωριού, δείχνει την ιδιαιτερότητα της μανιάτικης κοινωνίας. Έτσι, ο οχυρός χαρακτήρας των οικισμών προέρχεται από τον οχυρό χαρακτήρα των οικιών, χωρίς να συναντάται σε καμία περίπτωση αμυντική κατασκευή για το σύνολο της κοινότητας.
Στις πρόσφατες δεκαετίες, η Μάνη, μέσα από, ανεπιτυχείς ίσως, κρατικές προσπάθειες εναλλακτικής τουριστικής αξιοποίησης (Βάθεια), και κατόπιν, κυρίως μέσα από την ιδιωτική πρωτοβουλία, αναζητεί νέους τρόπους επιβίωσης με την ανάπτυξη του τουρισμού της.
