Το νέο τους βιβλίο θα κυκλοφορήσουν σε λίγες μέρες οι Εκδόσεις Αρχείο. Πρόκειται για το βιβλίο του ιστορικού Νίκου Γ. Μοσχονά με τίτλο Αναμνήσεις αρχείου. Ο απόπλους για το Ιστορικό Αρχείο της Κεφαλονιάς, στο οποίο περιγράφει πώς ανέλαβε τη διάσωση και ανασύσταση του Ιστορικού Αρχείου Κεφαλονιάς το καλοκαίρι του 1970.

Το βιβλίο αναμένεται να κυκλοφορήσει τον Ιούνιο.

Ο απόπλους για το Ιστορικό Αρχείο της Κεφαλονιάς: προδημοσίευση


Την άλλη μέρα το πρωί έφτασα την κανονισμένη ώρα στη Βιβλιοθήκη. Ο Μαρίνος Κοσμετάτος και ο Μπάμπης Βεντούρας ήταν κιόλας εκεί. Με οδήγησαν έξω από το κτήριο, κατεβήκαμε την κεντρική σκάλα ώς το πρώτο επίπεδο του προαύλιου και πήγαμε στο ισόγειο, στ’ αριστερά του κτηρίου. Πάνω από την είσοδο υπήρχε μια μαρμάρινη πλάκα με την επιγραφή ΤΟΠΙΚΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΑΡΧΕΙΟΝ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ. Στον αντίστοιχο χώρο στη δεξιά πλευρά του ισογείου, λειτουργούσε το ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΝ ΜΟΥΣΕΙΟΝ που είχε ιδρύσει και διηύθυνε, με πολλή φροντίδα και αγάπη για την ιστορία του τόπου, η φωτισμένη κεφαλονίτισσα σιόρα Ελένη Κοσμετάτου, σύζυγος του Μαρίνου Κοσμετάτου. Ο Μαρίνος Κοσμετάτος ξεκλείδωσε τη μεταλλική εξώθυρα και περάσαμε στο εσωτερικό. Μου εξήγησαν ότι εκεί ήταν συγκεντρωμένο το μεγαλύτερο μέρος του αρχειακού υλικού που είχε διασωθεί. Οι σεισμοί είχαν καταστρέψει το κτήριο όπου φυλασσόταν το Αρχείο και το υλικό είχε καταπλακωθεί από τα ερείπια. Ο τότε αρχειοφύλακας Αδαμάντιος Θεοσόπουλος δεν δίστασε να κινδυνέψει ανάμεσα στα ερείπια για να περισώσει ό,τι μπορούσε. Και κατάφερε πολλά.

Ωστόσο, η περιπέτεια του Αρχείου δεν σταμάτησε εκεί. Το υλικό που είχε περισωθεί τοποθετήθηκε κάτω από σκηνές για να προφυλαχτεί. Το αποτέλεσμα ήταν ότι δεν στάθηκε δυνατό να προφυλαχτεί από τις βροχές και πολλά κατάστιχα και δέσμες εγγράφων βράχηκαν, σε βαθμό που αποτέλεσαν συμπαγή μάζα. Ακολούθησε δεύτερη μεταφορά του υλικού σε πρόχειρο οίκημα από λαμαρίνα (τολ). Κι εκεί το υλικό ψήθηκε κυριολεκτικά από την υπερθέρμανση το καλοκαίρι.

Έτσι, το αρχειακό υλικό που συγκεντρώθηκε στο ισόγειο της Κοργιαλενείου, είχε υποστεί ουσιαστική φθορά σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό. Μουσκεμένο από τις βροχές, μουχλιασμένο από την έλλειψη εξαερισμού, καμένο από τις υψηλές θερμοκρασίες και φθαρμένο από τις αλλεπάλληλες μεταφορές που γίνονταν από ανειδίκευτα άτομα –σε ορισμένες περιπτώσεις με τη χρήση φτυαριών για τη φόρτωση του υλικού σε φορτηγά του στρατού–, το αρχειακό υλικό κειτόταν τώρα στοιβαγμένο σε ένα τεράστιο μακρύ σωρό, που κάλυπτε σχεδόν όλο το μήκος του ισόγειου χώρου, επικονιασμένο με υπερβολική ποσότητα σκόνης DDT για να είναι προφυλαγμένο από τρωκτικά και έντομα, και καλυμμένο ολότελα με ένα διαφανές πλαστικό σκέπασμα. Η εικόνα, βέβαια, μου ήταν γνωστή από τον προηγούμενο χρόνο που είχα επισκεφτεί το Αρχείο. Αλλά τώρα το έβλεπα με άλλο μάτι. Είχα αναλάβει την υποχρέωση και την ευθύνη να διαχειριστώ αυτό το υλικό· αυτό το άγνωστο αρχειακό υλικό, το στοιβαγμένο χωρίς καμιά οργανική τάξη, πνιγμένο στο επικίνδυνο DDT, έπρεπε να ταξινομηθεί. Να ξαναγίνει Αρχείο.

Δεν μπορούσα να τραβήξω τη ματιά μου από την απροσδιόριστη στοίβα του χάρτινου υλικού. Ξεχώριζα δέσμες εγγράφων, κατάστιχα που οι δερμάτινες ράχες τους σε πολλές περιπτώσεις είχαν ξεκολλήσει ή είχαν ολότελα αποσπαστεί και χαθεί, λυτά έγγραφα που είχαν συγκεντρωθεί χωρίς να έχουν κανένα δεσμό μεταξύ τους. Οι συνοδοί μου, ενώ μου εξηγούσαν τί είχε γίνει στο παρελθόν, πότε κοίταζαν το υλικό και πότε κοίταζαν εμένα, περιμένοντας να δουν τις αντιδράσεις μου. Με τις φροντίδες της Εποπτικής Επιτροπής, το αρχειακό υλικό είχε συγκεντρωθεί σ’ έναν χώρο ασφαλή, αλλά αυτό δεν επαρκούσε. Έπρεπε να ανασυνταχθεί, να ταξινομηθεί. Έπρεπε ν’ ανασυγκροτηθεί το Ιστορικό Αρχείο της Κεφαλονιάς.

Κανονικά έπρεπε να με είχε καταλάβει πανικός. Έπρεπε να είχα ευχαριστήσει ευγενικά τους συνοδούς μου, να τους είχα εξηγήσει ότι φανταζόμουν κάπως διαφορετικά τα πράγματα, ότι αυτή η δουλειά απαιτούσε άλλες προϋποθέσεις, ότι χρειαζόταν τεχνική υποδομή που έλειπε, ότι έπρεπε το συνεργείο να στελεχωθεί με εξειδικευμένα άτομα, ότι, τέλος πάντων, ώσπου να εξασφαλιστούν όλα αυτά, θα έπρεπε να αναβληθεί κάθε προσπάθεια για ανασυγκρότηση του Αρχείου. Εκείνοι είχαν γυρίσει και με κοίταζαν περιμένοντας την αντίδρασή μου. Σ’ εκείνη την αναμονή υπήρχε και η ελπίδα της δικής μου αποδοχής. Κοίταξα τους δύο συνοδούς μου και τους είπα ήρεμα:

«Θα ξεκινήσουμε αύριο».