«Πατρίδα είναι εκεί που έχει κανείς τα βιβλία του», απαντούσε συχνά σε όσους τον ρωτούσαν ποια θεωρούσε πατρίδα του, την Ελλάδα ή την Αγγλία. Ο Πάτρικ Λι Φέρμορ έζησε συναρπαστικά, υπήρξε ήρωας και ταπεινός. Λίγοι άνθρωποι εμπνέουν με τον βίο και τη δράση τους τόσο πολύ και ο Αγγλο-Ιρλανδός συγγραφέας είναι μία τέτοια περίπτωση.

Γεννήθηκε στην Αγγλία (1915), πατρίδα της καρδιάς του όμως έγινε η Ελλάδα, με την οποία συνδέθηκε στενά από την πρώτη του επίσκεψη στα 19 του χρόνια μέχρι το τέλος της ζωής του. Πολέμησε στην Κρήτη και έζησε στα βουνά βοηθώντας στην οργάνωση της Αντίστασης, πρωτοστάτησε στην απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Χάινριχ Κράιπε, έχτισε το σπίτι του στην αγαπημένη του Καρδαμύλη στη Μάνη, όπου πέρασε πολλά χρόνια, συνδέθηκε φιλικά με τον Σικελιανό, τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα, τον Σεφέρη, έγραψε δύο υπέροχα βιβλία για τη Μάνη και τη Ρούμελη.

Γι’ αυτόν τον σπουδαίο άνθρωπο, ακούραστο αγωνιστή, γνήσιο φιλέλληνα και κορυφαίο ταξιδιωτικό συγγραφέα, ο οποίος πέθανε στις 10 Ιουνίου 2011, έδωσε πριν από λίγες ημέρες διάλεξη στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη η Άρτεμις Κούπερ. Η γνωστή συγγραφέας ετοιμάζει τη βιογραφία του «Πάντι», όπως τον αποκαλούσαν οι φίλοι του, η οποία θα κυκλοφορήσει έως τον Οκτώβριο αρχικά στην αγγλική αγορά. Δεν αφήσαμε την ευκαιρία για μια συζήτηση μαζί της.

– Πώς ξεκίνησε το ενδιαφέρον σας για τη ζωή του Πάτρικ Λι Φέρμορ;

– Είναι σαν να τον γνωρίζω όλη μου τη ζωή. Υπήρξε φίλος με τρεις γενιές της οικογένειάς μου. Ο σύζυγός μου, Άντονι Μπίβορ, του είχε πάρει μια μεγάλη συνέντευξη για το βιβλίο του «Κρήτη: η μάχη και η αντίσταση», και ήταν ο πρώτος που πρότεινε στον «Πάντι» να γράψει μια βιογραφία του. Όμως, εκείνος δεν ήθελε να το σκεφτεί τότε. Όταν το αποφάσισε, η καριέρα του Άντονι ως στρατιωτικού ιστορικού τον είχε απορροφήσει στις μεγάλες μάχες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κι έτσι μου πρότεινε να το κάνω εγώ. Ήταν τεράστια ευχαρίστηση και μεγάλο προνόμιο να γράψω για τον πολυκύμαντο βίο του.

Στις μυστικές υπηρεσίες

– Ποια περίοδο της ζωής του βρήκατε πιο συναρπαστική;

– Η ζωή του ήταν τόσο περιπετειώδης, που είναι δύσκολο να διαλέξει κανείς. Πιστεύω, όμως, ότι η πιο συναρπαστική περίοδος ήταν η θητεία του ως αξιωματικού στις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Κρήτη, καθώς και η επιχείρηση Κράιπε (η απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Χάινριχ Κράιπε από ομάδες της Αντίστασης). Πριν απ’ αυτό το γεγονός είχε περάσει 15 μήνες στην κατεχόμενη Κρήτη και είμαι σίγουρη ότι η επιχείρηση Κράιπε δεν θα ήταν επιτυχημένη χωρίς τις γνώσεις και την εμπειρία που είχε αποκομίσει από τη διαμονή του στο νησί από τον Ιούνιο του 1941 έως τον Σεπτέμβριο του 1943.

– Από τις επισκέψεις σας στην Ελλάδα μπορέσατε να καταλάβετε τι ήταν αυτό που έκανε τον Πάτρικ Λι Φέρμορ να την αγαπήσει με τόσο πάθος;

– Αν και έχω επισκεφθεί τη χώρα σας δεν τη γνωρίζω τόσο καλά όσο θα ήθελα. Όποιος έχει διαβάσει τα βιβλία του Πάτρικ Λι Φέρμορ «Μάνη» και «Ρούμελη» έχει καταλάβει πόσο πολύ αγαπούσε την Ελλάδα, πόσο τον είχαν συνεπάρει η ποικιλία και ο πλούτος του πολιτισμού σας, και πόσο έντονα είχαν αποτυπωθεί στη μνήμη του τραγούδια και ανθρώπινες ιστορίες. Η Ελλάδα ήταν γι’ αυτόν ένας τόπος ευτυχίας, πηγή ζωντάνιας και την ένιωσε σπίτι του πολύ περισσότερο από την Αγγλία.

Ψηφιδωτό

– Πώς μπορέσατε να συνθέσετε τις ψηφίδες της ζωής του;

– Συζήτησα μαζί του και με τη σύζυγό του Τζόαν για πολλές ώρες την τελευταία δεκαετία. Επίσης, γνώρισα και τους πιο κοντινούς του φίλους και είχα πρόσβαση στο αρχείο, στα χειρόγραφα και στην αλληλογραφία του. Ήταν αρκετά ακατάστατος, αλλά ευτυχώς δεν πετούσε ποτέ την αλληλογραφία του και συνήθως φυλούσε και τους φακέλους.

– Η βιογραφία είναι ένα δύσκολο είδος. Με ποιον τρόπο το προσεγγίζετε;

– Στην αρχή ήταν δύσκολο, γιατί παρόλο που ο Πάτρικ Λι Φέρμορ ήταν ένας ευγενικός και ευπροσήγορος άνθρωπος, παράλληλα ήταν και αρκετά εσωστρεφής. Χρειάστηκε καιρός για να μπορέσω να τον προσεγγίσω και όχι φυσικά με τον κλασικό τρόπο μιας συνέντευξης αλλά με διαρκείς συζητήσεις, οι οποίες τον χαλάρωναν και τον έκαναν να είναι πιο ανοιχτός. Ήταν ευφυής συνομιλητής. Όσο για τη δουλειά του βιογράφου, προσπαθώ απλώς να πω μία ιστορία όσο καλύτερα μπορώ. Ο Πάτρικ Λι Φέρμορ υπήρξε μοναδική φωνή, γοητευτική και γεμάτη σοφία, κι αυτό προσπαθώ να αποκαλύψω στις σελίδες της βιογραφίας του.

– Οι βιογραφίες είναι δημοφιλής στο αναγνωστικό κοινό. Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι αναζητούν παρηγοριά στις ζωές των άλλων;

– Πάντα θα είναι ελκυστική η απόδραση στη ζωή κάποιου άλλου. Σε βοηθάει να αφήσεις για λίγες ώρες πίσω σου τα δικά σου προβλήματα. Την ίδια στιγμή, όμως, ένας βίος πλήρης και συναρπαστικός όπως αυτός του Πάτρικ Λι Φέρμορ αποτελεί πηγή έμπνευσης. Οι βιογραφίες που αγαπάμε συνήθως δεν αφορούν ανθρώπους που γεννήθηκαν επιτυχημένοι και ευτυχείς, αλλά που πάλεψαν για να το καταφέρουν.

– Η Ελλάδα περνάει μια πολύ δύσκολη φάση. Πιστεύετε πως μια βιογραφία αφιερωμένη σε κάποιον ξένο που αγάπησε την Ελλάδα μπορεί να βοηθήσει και τους Έλληνες να δουν αλλιώς τον εαυτό τους;

– Σε κάποιο βαθμό χαίρομαι που ο Πάτρικ Λι Φέρμορ δεν έζησε για να δει τη σημερινή κρίση και το πόσες ζωές καταστρέφονται από τις συνέπειές της. Αλλά η Ελλάδα έχει περάσει τόσες κρίσεις στην ιστορία της και πάντα έχει επιδείξει απίστευτη δύναμη και θάρρος. Δεν ξέρω πώς ο «Πάντι» θα μπορούσε να βοηθήσει σε αυτό, ξέρω όμως σίγουρα ότι κατάφερνε να εμπνέει τους άλλους.

– Έχει προγραμματιστεί η έκδοση του βιβλίου στην ελληνική αγορά;

– Το βιβλίο δεν θα είναι έτοιμο πριν από τον Οκτώβριο και αν είμαι τυχερή και βρω σύντομα Έλληνα εκδότη, ελπίζω να κυκλοφορήσει στα ελληνικά τον επόμενο χρόνο.