Στην καρδιά των νέων, εντυπωσιακών αιθουσών του Μουσείου Ashmolean όπου στεγάζεται η πολυδάπανη (κόστους 5 εκατ. λιρών) έκθεση με τις αρχαιότητες από την Αίγυπτο και τη Νουβία, κείτεται ένας άνδρας που πέθανε περίπου 3.000 χρόνια πριν – και όπως πρόσφατα διαπίστωσαν οι επιμελητές του μουσείου, δεν είχε καρδιά…

Το οξφορδιανό μουσείο τετραπλασίασε τον αριθμό των επισκεπτών του αφότου ξανάνοιξε ανακαινισμένο τις πύλες του το 2009, κόβοντας 1,2 εκατ. εισιτήρια τον πρώτο χρόνο. Παρ’ όλα αυτά, το κοινό πρέπει να περιμένει ως το Σάββατο (26 Νοεμβρίου) για να μπορέσει να θαυμάσει εκείνο που επί γενεές επισκεπτών υπήρξε το πιο ενδιαφέρον τμήμα του μουσείου: τις μούμιες και τις αιγυπτιακές συλλογές που καλύπτουν 5.000 χρόνια ιστορίας, όπως και τα αντικείμενα το μουσείο είχε στην κατοχή του από την ίδρυσή του, το 1683.

Σε μια περίοδο, όπου πολλά μουσεία δείχνουν αμηχανία ή δισταγμούς ως προς την έκθεση ανθρώπινων καταλοίπων, το Ashmolean θα παρουσιάσει δυο φορές περισσότερες μούμιες, πολλές εκ των οποίων θα εκτεθούν για πρώτη φορά.

«Το Τμήμα Συντήρησης του μουσείου έμοιαζε με νεκροτομείο τους τελευταίους μήνες, έτσι όπως ήταν γεμάτο με μούμιες και σαρκοφάγους» χαριτολογεί ο διευθυντής του Μουσείου Δρ Κρίστοφερ Μπράουν.

Ο επιμελητής της έκθεσης Λίαμ ΜακΝαμάρα είπε ότι οι υψηλής αισθητικής, κλιματολογικά ελεγχόμενες προθήκες μπορούν να θεωρηθούν ως μία συνέχεια της επιμονής των αρχαίων Αιγυπτίων να διατηρήσουν το σώμα και να εξασφαλίσουν τη μεταθανάτια ζωή. Η μούμια μιας γυναίκας εκτίθεται με τη μετάφραση της αναθηματικής επιγραφής της, την οποία οι επισκέπτες καλούνται να προφέρουν δυνατά προκειμένου να διασφαλίσουν πως η γυναίκα θα έχει αρκετή τροφή στον άλλο κόσμο.

Οι επιμελητές της έκθεσης ανέσυραν εκατοντάδες αντικείμενα από τις αποθήκες, αντικείμενα που είχαν μείνει αθέατα για πολλές γενιές, και η μούμια του Djeddjehutyiufankh –στην οποία το προσωπικό έδωσε το όνομα Jed- ήταν μία από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις γι’ αυτούς.

Ο ιερέας ενός ναού των αρχαίων Θηβών ήρθε στο μουσείο έναν αιώνα πριν, τυλιγμένος μέσα σε ανέπαφα στρώματα λινών επιδέσμων, μέσα σε υπέροχες σαρκοφάγους τοποθετημένες η μία μέσα στην άλλη. Ο ιερέας πέρασε από σαρωτή του νοσοκομείου Churchill, και οι επιμελητές περίμεναν ότι τα βασικά του όργανα, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου, θα έλειπαν – καθώς συνήθως φυλάσσονταν ξεχωριστά σε περίτεχνα δοχεία. Εκτός από την καρδιά, που πάντοτε επιστρεφόταν στο σώμα, προκειμένου να διασφαλιστεί η μεταθανάτια ζωή του νεκρού.

Στην περίπτωση του Jed, όμως, δεν βρέθηκε καρδιά, ούτε αληθινή ούτε και υπό μορφήν φυλαχτού σε σχήμα καρδιάς, στην περίπτωση που το ανθρώπινο όργανο αποδεικνυόταν ανεπαρκές στη ζυγαριά της ψυχοστασίας…

«Δεν μπορούμε να το εξηγήσουμε» λέει ο ΜακΝαμάρα, «αν και η πιο πιθανή εξήγηση είναι να έγινε ένα λάθος από τους ταριχευτές. Από τη στιγμή που ο ιερέας τάφηκε στο εσωτερικό του ναού, μέσα σε αυτές τις υπέροχες σαρκοφάγους, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να υποδηλώνει ότι κάτι τέτοιο έγινε σκόπιμα».

Παρότι η ταρίχευση ήταν μια δαπανηρή διαδικασία την οποία αναλάμβαναν έμπειροι τεχνίτες, λάθη έχουν πιστοποιηθεί και σε άλλες μούμιες, εξηγεί – όπως σε εκείνην στο Βρετανικό Μουσείο, όπου ένα δοχείο με ρετσίνι έπεσε κατά λάθος στο κρανίο της μούμιας, κόλλησε, στη συνέχεια οι εργάτες επιχείρησαν να το αφαιρέσουν και απέτυχαν, με αποτέλεσμα να καλύψουν το λάθος με επιδέσμους.

Η καλλιτέχνις Άντζελα Πάλμερ φιλοτέχνησε ένα γυάλινο γλυπτό, που βασίζεται σε μια άλλη μούμια της συλλογής, αυτήν ενός δίχρονου αγοριού με δυσπλασία, όπως φάνηκε κατά τη σάρωση της μούμιας. Η Πάλμερ επισκέφθηκε τη Χαβάρα, όπου το αγόρι πέθανε περίπου 2.000 χρόνια πριν, και ερεύνησε την ιστορία του παιδιού. Το γλυπτό της θα συμπεριληφθεί στη μόνιμη έκθεση του Μουσείου, και έχει τοποθετηθεί πλάι στην ανέπαφη μούμια του.

Στην έκθεση του Ashmolean ξανασμίγουν επίσης ένας άνδρας και μία γυναίκα που είχαν χωριστεί τον 19ο αιώνα, όταν ο αρχαιολόγος Φλίντερς Πέτρι ανέσκαψε ένα ασβεστολιθικό άγαλμα του φαραώ Ακενατόν και το ακέφαλο γλυπτό μιας από τις ωραιότερες γυναίκες της ιστορίας, της συζύγου του Νεφερτίτης. Ο φαραώ πήγε στην Οξφόρδη και η βασίλισσα στο Βρετανικό Μουσείο, το οποίο τη δάνεισε τώρα στο Ashmolean ώστε ο Ακενατόν και η Νεφερτίτη να βρεθούν και πάλι μαζί.

Οι νέες αίθουσες έπρεπε να ανακατασκευαστούν γύρω από ένα αντικείμενο τεραστίων διαστάσεων που δεν μπορούσε να μετακινηθεί – το λίθινο ιερό του βασιλιά Ταχάρκα της Νουβίας που κτίστηκε το 680 π.Χ. μέσα σε έναν πολύ αρχαιότερο ναό. Το ιερό έφτασε στην Οξφόρδη γύρω στο 1930 μέσα σε 150 ξύλινα κιβώτια και είναι το μοναδικό αυτόνομα στηριζόμενο φαραωνικό κτίριο στη Μεγάλη Βρετανία. Οι αρχαιολόγοι εξακολουθούν να διαφωνούν ως προς το τι περιείχε αρχικά το ιερό, αν και οι επισκέπτες θα μπορούν τώρα να ρίξουν μια ματιά στο εσωτερικό του και να διακρίνουν ένα άγαλμα του Ταχάρκα, δάνειο των μουσείων του Σαουθάμπτον. Ο ΜακΝαμάρα αποκάλυψε την αλήθεια πίσω από την ξύλινη πόρτα που έκρυβε το αινιγματικό περιεχόμενο κατά την παλαιά έκθεση: το αρχαίο ιερό είχε γίνει ένας πολύ βολικός αποθηκευτικός χώρος του 20ού αιώνα…