Σε απόσταση 40 χλμ. από τη Βιέννη, οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως σχολή μονομάχων της ρωμαϊκής περιόδου, που σε διαστάσεις συγκρίνεται με το Κολοσσαίο. Οι λεπτομέρειες που έχουν έρθει στο φως δίχως να χρησιμοποιηθεί η σκαπάνη, με τη βοήθεια του γεωραντάρ, καθιστούν περιττή μια πολυδάπανη και χρονοβόρα ανασκαφή. Το εύρημα μπορεί να παραμείνει στη θέση που βρίσκεται σήμερα, αφού οι αρχαιολόγοι σχεδιάζουν να κατασκευάσουν ένα πιστό αντίγραφο της σχολής μονομάχων.

Η Βιέννη μοιάζει λιγάκι με εκείνες τις βόλτες στα μαγαζιά που κάνει κανείς χωρίς να κρατά χρήματα επάνω του: Θαυμάζεις μεν όλα εκείνα τα ωραία πράγματα που τραβούν το μάτι στις προθήκες. Τα βλέπεις, αλλά ανάμεσα στα «αντικείμενα του πόθου» και σε εσένα υπάρχει ένα χοντρό γυάλινο παραπέτασμα. Τα αντικείμενα αυτά παραμένουν απρόσιτα – μέχρι εκείνη τη φανταστική στιγμή στο μέλλον, που το πορτοφόλι θα αντέχει ώστε ο ενδιαφερόμενος να τα αποκτήσει.

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει αυτή τη στιγμή στον αρχαιολόγο Φραντς Χούμερ. Όταν διασχίζει το πεδίο δυτικά του Αμφιθεάτρου της ρωμαϊκής πόλης Carnuntum, που βρίσκεται σε απόσταση 40 χλμ. περίπου από τη Βιέννη, γνωρίζει ότι κάτω από τα πόδια του βρίσκεται ένα αξιοζήλευτο εύρημα: η καλύτερα σωζόμενη σχολή μονομάχων της ρωμαϊκής εποχής, αντίστοιχων διαστάσεων με τις σχολές της Ρώμης και της Πομπηίας. Εκείνο που χωρίζει τον Χούμερ από τα κατάλοιπα της σχολής δεν είναι παρά ένα στρώμα χώματος, ενώ αυτά παραμένουν απρόσιτα για την ώρα. Παρ’ όλα αυτά, ο Χούμερ ελάχιστα φαίνεται να ενοχλείται από το γεγονός: «Γνωρίζουμε τι υπάρχει κάτω από τα πόδια μας. Μπορούμε να περιμένουμε» εξηγεί. Πράγματι, με τα σημερινά δεδομένα δεν χρειάζεται πλέον κάθε αρχαιολογικό εύρημα να αποκαλύπτεται σε μια ανασκαφή που απαιτεί πολύ χρήμα και χρόνο.

Το τι βρίσκεται μέσα στη γη, οι ερευνητές του Αρχαιολογικού Πάρκου του Carnuntum το γνωρίζουν χάρη στη δουλειά που έχει γίνει από το Ινστιτούτο Ludwig-Boltzman Αρχαιολογικής Έρευνας Πεδίου και Εικονικής Αρχαιολογίας. Από το έτος 1996 ήδη, χάρη στις μετρήσεις του γεωραντάρ, οι γεωφυσικοί ανακάλυψαν τις πρώτες πολλά υποσχόμενες δομές. Έκτοτε, περίμεναν πως κάτι σημαντικό θα έρθει στο φως στη συγκεκριμένη περιοχή. «Όμως οι μέθοδοι της έρευνας πεδίου δεν είχαν εξελιχθεί ακόμη τόσο. Τα τελευταία χρόνια μόλις, με την τελειοποίησή τους, αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε με τι εύρημα είχαμε να κάνουμε».

Δωμάτια πέντε τετραγωνικών

Με τη βοήθεια ενός νέου πολυκάναλου γεωραντάρ μέσα σε μερικές ώρες οι ερευνητές είχαν στα χέρια τους εντυπωσιακές φωτογραφίες – χωρίς να γίνει ούτε μία ανασκαφική τομή. Στο κέντρο της θέσης βρίσκεται η στρογγυλή αρένα με τις ξύλινες κερκίδες. Το χειμώνα, οι μονομάχοι μεταφέρονταν στη θερμαινόμενη αίθουσα εξάσκησης. Στη σχολή, υπήρχαν και λουτρικές εγκαταστάσεις, μία διοικητική πτέρυγα και τα δωμάτια των μονομάχων – καθένα μόλις πέντε τετραγωνικά.

Η ακρίβεια των λήψεων σου κόβει την ανάσα: «Στο κέντρο της αρένας βρίσκεται ένας πάσσαλος» λέει με ενθουσιασμό ο Χούμερ. «Άλλοι αρχαιολόγοι βρίσκουν οπές στο έδαφος, όπου κάποτε βρίσκονταν πάσσαλοι. Εμείς έχουμε έναν ολόκληρο σωζόμενο πάσσαλο!» Τι γυρεύει ένας πάσσαλος στη μέση της αρένας; Έναν παρόμοιο πάσσαλο σε μια σχολή μονομάχων αναφέρει ο Vegetius τον 4ο αιώνα: «Σε αυτόν τον πάσσαλο, ο νεοσύλλεκτος εξασκούνταν σαν να είχε απέναντί του έναν αντίπαλο».

Η ζήτηση όσον αφορά τους μονομάχους πρέπει να ήταν μεγάλη, γιατί στο Carnuntum υπήρχαν δύο αμφιθέατρα. Το ένα ανήκε στο στρατόπεδο και εξυπηρετούσε την ψυχαγωγία των στρατευμάτων. Το δεύτερο, που βρισκόταν δίπλα στη σχολή, ανήκε στην πόλη και υπηρετούσε την προτίμηση των πολιτών για τα αιματηρά θεάματα.

Απαγόρευση αιχμηρών όπλων

Ο στρατός και οι πολίτες συμβίωναν αρμονικά στο Carnuntum. Στα μέσα του 1ου αι. μ.Χ., η λεγεώνα XV Apollinaris κατέλυσε εδώ, όπου η παλαιά «οδός του ήλεκτρου» περνούσε πάνω από τον Δούναβη, φτάνοντας από τη Βαλτική Θάλασσα ως τη Μεσόγειο. Δυτικά του στρατοπέδου, σύντομα εγκαταστάθηκαν εκείνοι που ζούσαν από το στρατό: Οι έμποροι που προσέφεραν λογιών λογιών αγαθά και υπηρεσίες.

Ο Μάρκος Αυρήλιος χρησιμοποιούσε από το 171 έως το 173 μ.Χ. την πόλη ως βάση για τις μάχες κατά των Γερμανών. Δεν ήταν όμως φανατικός οπαδός των αιματηρών αγώνων: Απαγόρευσε στους μονομάχους να αγωνίζονται με αιχμηρά όπλα. Ο Κόμμοδος, αντίθετα, ο γιος του, αγαπούσε τις μονομαχίες σε βαθμό που τις απολάμβανε και στο σπίτι του. «Τον ευχαριστούσε να αγωνίζεται ως μονομάχος και μάλιστα στο σπίτι του, με έναν τρόπο που κάπου κάπου θανάτωνε τον αντίπαλό του» μαθαίνουμε από τον ιστορικό Cassius Dio.

Ενδείξεις για ένα νεκροταφείο μονομάχων

Το γεγονός ότι στο ένα ή στο άλλο αμφιθέατρο κάποιοι μονομάχοι έχαναν τη ζωή τους είναι πολύ πιθανό. «Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα νεκροταφείο που βρήκαμε σε κοντινή απόσταση από τη σχολή – λίγο πιο πέρα από το επίσημο» λέει ο Χούμερ. «Είναι πιθανό να πρόκειται για ένα νεκροταφείο μονομάχων». Κι αυτό γιατί οι τάφοι σε αυτό το μικρό ειδικό νεκροταφείο είναι περίτεχνοι, σε αντίθεση με τους μάλλον λιτούς τάφους του γειτονικού. Οι μονομάχοι στη ρωμαϊκή κοινωνία, παρά το γεγονός ότι ήταν σκλάβοι, μπορούσαν να αποκτήσουν φήμη. Τους θαύμαζαν για τις αρετές τους και ήταν πολύ δημοφιλείς στον γυναικείο πληθυσμό. Κι έτσι, μετά το θάνατό τους στην αρένα, τους τιμούσαν με ένα εντυπωσιακό ταφικό μνημείο.

Ακόμη και αν το νεκροταφείο και η σχολή μονομάχων βρίσκονται ακόμη κάτω από τη γη, ο Χούμερ αποκαλύπτει ότι μελλοντικά η ομάδα των αρχαιολόγων σχεδιάζει να κατασκευάσει ένα πιστό αντίγραφο της σχολής, άρα «δεν θα χρειαστεί να την αποκαλύψουμε, μπορεί να συνεχίσει να παραμένει κάτω από τη γη, δίχως να υποστεί φθορές».