Η κατάληψη του αρχαιολογικού χώρου της Ακρόπολης από συμβασιούχους αρχαιολόγους του ΥΠΠΟT τις τελευταίες τρεις ημέρες έχει απασχολήσει όσο καμία άλλη κίνηση του κλάδου την κοινή γνώμη. Αίτημά τους, μεταξύ των άλλων, και η ανανέωση των συμβάσεων πέρα από 24 μήνες. Τα ΜΜΕ, λαμβάνοντας υπ όψιν την ιερότητα του χώρου καθώς και το πλήγμα στο τουρισμό, τηρούν στάση του τύπου «ναι μεν αλλά…» απέναντι στα αιτήματα των συμβασιούχων. Πόσα όμως γνωρίζουν οι ίδιοι οι εκπρόσωποι της ενημέρωσης αλλά και όλοι οι άλλοι για το έργο ενός συμβασιούχου αρχαιολόγου και τις συνθήκες με τις οποίες πραγματοποιείται; Με τις παρακάτω επτά παρατηρήσεις θα προσπαθήσουμε να ρίξουμε λίγο φως στο τι συμβαίνει με τον παραμελημένο αυτό κλάδο.
1. Συνειδητές σπουδές: Αντίθετα με πολλούς άλλους εργαζόμενους – συμβασιούχους και μη – οι περισσότεροι αρχαιολόγοι επέλεξαν συνειδητά το αντικείμενο με το οποίο ασχολούνται. Πρόκειται για ανθρώπους που αγαπούν την αρχαιολογία αλλά και την ανασκαφική δουλειά και σπούδασαν το αντικείμενο. Διεκδικούν να εργαστούν στην «πρώτη γραμμή» της αρχαιολογικής διαδικασίας, απορρίπτοντας άλλες εργασιακές οδούς που τους ανοίγονται με το πτυχίο τους (π.χ. καθηγητές φιλολογικών μαθημάτων). Αποτελούν λοιπόν ένα από τα δυναμικότερα κομμάτια της ελληνικής κοινωνίας.
2. Αρχαιολογική διαστρωμάτωση: Με την είσοδό του στην ελληνική αγορά εργασίας, ένας αρχαιολόγος μπορεί να εργαστεί με πέντε τύπους εργασιακής σχέσης: μόνιμος, έκτακτος με πρόσληψη από Εφορεία Αρχαιοτήτων (γνωστός στο χώρο ως συμβασιούχος), έκτακτος με πρόσληψη από εργολαβική εταιρεία (γνωστός ως έκτακτος), με stage και φυσικά εθελοντικά. Βέβαια, όλοι οι μη μόνιμοι αρχαιολόγοι είναι στην ουσία έκτακτοι.
3. Μπάρμπας στην Κορώνη: Απαραίτητο προσόν για την αμειβόμενη εργασία ενός αρχαιολόγου σήμερα. Το “μέσον” απαιτείται για τη μονιμοποίηση μαζί με τεκμηριωμένη πολύχρονη εμπειρία – πάντα σε δημόσιο αρχαιολογικό φορέα. Ο ανύπαρκτος, για πολλούς, και συνήθως απαιτητικός «συγγενής» είναι απαραίτητος και για τις άλλες κατηγορίες. Μέχρι πρότινος οι ανακοινώσεις των συμβάσεων των Εφορειών γνωστοποιούνταν στο Διαδίκτυο όταν πλέον ήταν εκπρόθεσμες. Οι προσλήψεις από εργολάβους καθορίζονται επίσης από τις Εφορείες, οπότε οι σωστές διασυνδέσεις είναι πάντα ένα καλό διαβατήριο στον αρχαιολογικό εργασιακό χώρο.
4. Απαραίτητο προσωπικό: Σε πάρα πολλές περιπτώσεις οι έκτακτοι είναι οι βασικοί φορείς του αρχαιολογικού έργου. Η έλλειψη μόνιμου προσωπικού επιφορτίζει τους τυχερούς του κλάδου με την ευθύνη μεγάλων περιοχών με διαφορετικές αρχαιολογικές θέσεις, η ανασκαφή των οποίων αναλαμβάνεται τελικά σχεδόν αποκλειστικά από έκτακτους. Σε άλλες περιπτώσεις, όπου οι συμβασιούχοι απασχολούνται σε υπηρεσίες του ΥΠΠΟΤ, συμβαίνει να διεκπεραιώνουν απαιτητικές εργασίες τις οποίες οι μόνιμοι υπάλληλοι αδυνατούν να φέρουν εις πέρας λογω φόρτου εργασίας.
5. Συνθήκες εργασίας: Οι συμβάσεις των Εφορειών, μεγάλης διάρκειας πριν το 2004, είναι πλέον λίγων μηνών. Ο νόμος που επιτρέπει την μονιμοποίηση αρχαιολόγων με τρεις συνεχείς οκτάμηνες συμβάσεις δεν έχει αντίκρυσμα στην περίπτωση αυτή. Αν δε οι αρχαιολόγοι εργάζονται με μη συνεχόμενες συμβάσεις πέραν των 24 μηνών δεν επιτρέπεται να ξαναπροσληφθούν (νόμος Ραγκούση αρ. 3812). Εκτός από το αβέβαιο εργασιακό (κοντινό) μέλλον – οι συνθήκες απασχόλησης περιλαμβάνουν την εργασιακή δουλεία. Οι διακοπές δεν προβλέπονται καθώς λόγω απόλυσης είναι «αναγκαστικές». Οι μισθοί καταβάλλονται με τεράστιες καθυστερήσεις. Επίσης η συνεχής απαίτηση για ολοκλήρωση αρχαιολογικής εργασίας (σε σωστικές κυρίως ανασκαφές) και η λήξη των συμβάσεων δυσχεραίνουν τη μεθοδική εργασία του αρχαιολόγου ή και τον υποχρεώνουν να εγκαταλείψει πρόωρα την αρχαιολογική θέση πριν φέρει εις πέρας το έργο.
6. Σχέσεις εξάρτησης: Η εξάρτηση από τη γραφειοκρατία απαγορεύει τη σωστή, κατά την κρίση του έκτακτου, εκπλήρωση του αρχαιολογικού έργου. Με βάση τους υπάρχοντες κανονισμούς και τη γραφειοκρατία ένας έκτακτος αρχαιολόγος δεν μπορεί να δημοσιοποιήσει εγκαίρως – σε επιστημονικό περιοδικό (Journal) ή αλλού – υλικό το οποίο ο ίδιος έφερε στο φως με τη δική του υπογραφή. Ευτυχώς, οι σειρές ομιλιών εργαζομένων στις Εφορείες που έχει καθιερώσει το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης τα τελευταία δύο χρόνια στοχεύουν να καλύψουν εν μέρει αυτό το κενό.
7. Εύσημα χωρίς ένσημα ή ο γάιδαρος και το καρότο: Με την οικονομία να περνάει κρίση και τους νέους συνταξιοδοτικούς νόμους, ένας συμβασιούχος αρχαιολόγος θα μπορέσει ίσως να πάρει σύνταξη όταν είναι και ο ίδιος πλέον αρχαιολογικό μνημείο! Και πάλι όμως, είναι τυχερός μπροστά στην ομάδα των αρχαιολόγων-εθελοντών. Αυτοί μέσα από τον εθελοντισμό περιμένουν “να τους γνωρίσουν” για να τους προσλάβουν στη συνέχεια με σύμβαση. Η σύμβαση εδώ λειτουργεί όπως ένα καρότο κρεμασμένο στο καλάμι του αναβάτη ενός γαϊδάρου. Ο γάιδαρος βλέπει το καρότο και τρέχει να το φτάσει, το μόνο που καταφέρνει όμως είναι να προωθεί τον αναβάτη του. Θα απολαύσει όμως ποτέ το καρότο;
Ζέτα Ξεκαλάκη
