Το νέο άρθρο του δρα Ernst Pernicka, σημερινού ανασκαφέα της Τροίας, ειδικού στην αρχαία μεταλλουργία και καθηγητή στο Πανεπιστήιο του Tubingen της Γερμανίας, θα περιλαμβάνει μια ιστορία που μοιάζει με παραμύθι. Ένα παραμύθι που ξεκινά με έναν τεράστιο όσο και μυστηριώδη θησαυρό, που εμφανίστηκε για να γίνει ένας καθρέφτης του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος της αρχαιολογίας.

Τον Φεβρουάριο του 2009 ο δρ Pernicka φτάνει στην Pennsylvania των ΗΠΑ με σκοπό να εξετάσει 24 πολύτιμα αντικείμενα που φυλάσσονταν στο διάσημο Penn’s Museum of Archaeology and Anthropology.

43 χρόνια προηγουμένως, το 1966, το μουσείο αγόραζε από τον αρχαιοπώλη George Allen μια σειρά από εξαιρετικής τεχνικής τελειότητας κοσμήματα: ενώτια με χρυσά φυλλόσχημα περίαπτα, καρφίδες κοσμημένες με χρυσά ελάσματα, ένα περιδέραιο από εκατοντάδες χρυσούς δακτυλίους και μικρές ψήφους. Για την αρχαιότητα και την προέλευσή τους το μουσείο δεν διέθετε καμία διαβεβαίωση πέρα από τη μαρτυρία του Allen. Η μαρτυρία του όμως αυτή ήταν πολύ δελεαστική για το μουσείο: τα κοσμήματα προέρχονταν από την Τροία, πατρίδα του μυθικού βασιλιά Πριάμου και θέση προέλευσης ενός θησαυρού χρυσών κοσμημάτων που είχε αποκαλυφθεί το 1873 από τον Ερρίκο Σλήμαν, για να σταλεί σε μουσείο του Βερολίνου και να χαθεί κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Πράγματι, τα κοσμήματα του Allen μοιράζονταν τεχνοτροπικές ομοιότητες με τον θησαυρό της Τροίας, τον επονομαζόμενο Θησαυρό του Πριάμου. Μπορούσαν λοιπόν να χρονολογηθούν στα 2300 π.Χ. – εποχή τελικής χρονολόγησης και του ίδιου του Θησαυρού του Πριάμου, καθώς μεταγενέστερες έρευνες έδειξαν γι αυτόν μια χρονολογία πολύ αρχαιότερη των γεγονότων που περιγράφονται στα Ομηρικά Έπη. Πιο σημαντικό όμως για το 1966 ήταν ότι τα κοσμήματα ήταν μοναδικά, καθώς ο ίδιος ο Θησαυρός του Πριάμου είχε χαθεί. Κι έτσι, το μουσείο αγόρασε τα πολύτιμα αντικείμενα από τον Allen έναντι $10.000.

Με την επανεμφάνιση του Θησαυρού του Πριάμου στη Ρωσία το 1993, ο C. Brian Rose, συνεργάτης του Pernicka στις ανασκαφές της Τροίας και υποδιευθυντής του Penn Museum, αποφάσισε να ερευνήσει διεξοδικά το παρελθόν του θησαυρού, και ήρθε σε επαφή με το γιο του πεθαμένου από το 1998 Allen, o οποίος τον παρέπεμψε σε ένα πρόσωπο κλειδί: τον υπόδικο σήμερα για αρχαιοκαπηλία αρχαιοπώλη Robert E. Hecht. Ο Hecht ομολόγησε ότι είχε λάβει τα κοσμήματα από τον επίσης αρχαιοπώλη και σήμερα νεκρό Γ. Ζάκο, ο οποίος δεν είχε αποκαλύψει τίποτα σχετικά με την προέλευσή τους. Για τη διάθεσή του να τα αποκτήσει, ο Hecht ανέφερε «Δεν είπε και δεν ρώτησα. Θεώρησα πως ήταν όμορφα και γι αυτό τα αγόρασα […]. Το σημαντικό είναι η ομορφιά των αντικειμένων. Το αν η Αφροδίτη της Μήλου προέρχεται από το ανατολικό ή το δυτικό τμήμα του νησιού δεν αλλάζει την άποψη του σύγχρονου κοινού, νομίζω». Μια δήλωση που δείχνει τη διαφορά μεταξύ τέχνης και αρχαιολογίας, κυνηγιού θησαυρών και εφαρμοσμένης επιστήμης.
Μήπως όμως το κυνήγι του θησαυρού μπορεί να γίνει επιστήμη; Ίσως. Και αυτό επιχείρησε ο καθ. Pernicka με το ταξίδι του. Πράγματι, η εξέταση των αινιγματικών κοσμημάτων από πλευράς μεταλλουργίας και τεχνικής αλλά και τμημάτων χώματος που εντοπίστηκαν σε ένα μόνο από τα αντικείμενα έδειξε κράμα χρυσού με αναλογίες γνωστές μόνο από την αρχαιότητα και αρχαίες κατασκευαστικές τεχνικές αλλά και απέδειξε την ταφή των αντικειμένων σε χώμα με σύσταση όμοια με αυτή που παρατηρείται στην τρωική πεδιάδα. Αποτέλεσμα: τα κοσμήματα είναι γνήσια και προέρχονται από το ίδιο πλαίσιο με εκείνα του Θησαυρού του Πριάμου.

Σήμερα, τα κοσμήματα του Penn Museum αναμένεται να εξεταστούν κι από άλλες πλευρές, προκειμένου να απαντηθούν και άλλα ερωτήματα που έχουν τεθεί για τον αρχαίο κόσμο. Συγκεκριμένα, τέσσερα από τα αντικείμενα εκτίθενται στο Penn Museum δίπλα σε χρυσά κοσμήματα από τη Μεσοποταμία, με τα οποία έχει παρατηρηθεί στυλιστική συγγένεια. Μάλιστα, ο καθ. Pernicka προτίθεται να εξετάσει το μεσοποταμιακό χρυσό προς αναζήτηση στοιχείων που θα σύστηναν κοινή προέλευση. Το ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο συνεχίζεται…

Πηγή: The Philadelphia Inquirer, 31/01/10

Ζ.Ξ.