Αναδύθηκε το 2007 από το βυθό του ποταμού Rhône στην πόλη Arles για να προκαλέσει θαυμασμό, ερωτηματικά και επιστημονικές διαμάχες. Γεγονότα που απλά δεν θα συνέβαιναν αν δεν έφερνε στο νου των ειδικών αλλά και των απλών πολιτών μία από της σημαντικότερες προσωπικότητες της ιστορίας: τον Ιούλιο Καίσαρα.

Πρόκειται για μια προτομή από λευκό μάρμαρο, τόσο τέλεια τεχνικά «σαν να ήταν σμιλεμένη σε ανθρώπινη σάρκα», όπως την περιέγραψε ο άνθρωπος που την έφερε στο φως, ο αρχαιοδύτης Luc Long. Το ανδρικό πρόσωπο που παρουσιάζεται στο πορτρέτο φέρει αραιή κόμη, ρυτιδωμένο μέτωπο και προτεταμένο «μήλο του Αδάμ» στο λαιμό. Η συνολική εικόνα όμως που δίνει το πορτρέτο προέτρεψε τους αρχαιολόγους να το ταυτίσουν αμέσως με τον μεγάλο στρατηλάτη και πολιτικό. Σήμερα, δύο χρόνια μετά την αποκάλυψη, η προτομή αντιπροσωπεύει πλέον και επίσημα τη μοναδική ίσως απεικόνιση του Καίσαρα που δημιουργήθηκε όταν εκείνος ήταν ακόμη ζωντανός. Χρονολογείται δε στα 46 π.Χ., δύο χρόνια δηλαδή πριν τον βίαιο θάνατο και την αφετηρία της μαζικής δημιουργία εξιδανικευμένων πορτρέτων του Καίσαρα, τα οποία και αποτέλεσαν στιλιστική έμπνευση για την ρωμαϊκή προσωπογραφία για τους επόμενους αιώνες.

Αυτό ακριβώς το στοιχείο της μαζικής προσωπογραφίας με βάση τον Καίσαρα ώθησε ορισμένους επιστήμονες να σταθούν σκεπτικοί απέναντι στον ενθουσιασμό του Long και των αρχαιολογικών αρχών της Arles. Έχει διατυπωθεί λοιπόν η ιδέα ότι η προτομή δε μοιάζει τελικά φυσιογνωμικά τόσο με τον Καίσαρα όσο θα απαιτείτο για την ταύτισή της, ενώ έχει θεωρηθεί ότι το έργο παρίστανε κάποιον ρωμαίο ευγενή που είχε ως έδρα του την Arles. H Mary Beard, ειδική κλασικού πολιτισμού στο Cambridge εξηγεί: «Αυτό το προσωπογραφικό στυλ διάρκεσε για αιώνες στη Ρώμη. Δεν υπάρχει τίποτα που να συστήνει ότι το συγκεκριμένο πορτρέτο χρονολογείται στα 46 π.Χ.». Τις υπόνοιες αυτές έρχεται να διαλύσει ο Christian Goudineau, ιστορικός στο Collège de France, o οποίος υποστηρίζει ότι μόνο ένας εξαιρετικά επιφανής πολίτης θα είχε τις προσόδους να παραγγείλει και να στείλει στην Arles μια τέτοια προτομή. «Ποιος ευγενής της Arles θα παράγγελνε μια δική του προσωπογραφία κατασκευασμένη από το καλύτερο, το πιο ακριβό και σπάνιο μάρμαρο και θα επέμενε να τη στείλει εκεί με πλοίο;», ρωτάει χαρακτηριστικά. Συμπληρώνει επίσης ότι η προτομή βρίσκει παράλληλα σε απεικονίσεις του Καίσαρα σε νομίσματα της εποχής.

Ως απάντηση στις αντικρουόμενες απόψεις των ειδικών, οι υπεύθυνοι του Musée Départmental de l’Arles Antique αποφάσισαν να εκθέσουν το αινιγματικό πορτρέτο στα πλαίσια μιας έκθεσης με τίτλο «César, Le Rhône pour mémoire». H έκθεση, που χαρακτηρίστηκε από τη Le Monde ως «μια από τις πιο έξυπνες και όμορφες εκθέσεις των τελευταίων 30 ετών», έχει ως στόχο να αναδείξει το σπουδαίο ρωμαϊκό παρελθόν της Arles μέσα από 700 εκθέματα. Αν και κρατά σημαντική θέση στην έκθεση, η προτομή δεν επισκιάζει τα υπόλοιπα εκθέματα αλλά συντελεί στο να διαφωτίσει το κοινό σχετικά με τη σημασία που είχε η Arles για τον Καίσαρα, ο οποίος τη χρησιμοποίησε ως βάση κατά την εκστρατεία του εναντίον του Πομπήιου. Μέσα μάλιστα από το 20-σέλιδο δοκίμιο που συνέταξε για την έκθεση ο Long, η περίφημη πλέον προτομή στέκεται όντως ως αφετηρία για να εκτεθούν αρχαιολογικά γεγονότα όπου αναδεικνύεται ο αρχαιολογικός πλούτος της Arles, η ιστορική της σημασία, αλλά και νέες θεωρίες σχετικά με την πρόοδο της έρευνας στο χώρο. Για τις μελλοντικές αυτές αποκαλύψεις ο Claude Sintes, διευθυντής του Musée Départmental, λέει χαρακτηριστικά: «Αν η επόμενη είναι η Κλεοπάτρα, τότε θα πρέπει να επεκτείνουμε το μουσείο!».

Πηγή: New York Times, 29/11/09

http://www.nytimes.com/2009/11/30/world/europe/30caesar.html?_r=1

Z.Ξ.