Δεν θα μεταφερθεί στη Βασιλεία της Ελβετίας –ούτε και αλλού– ο αρχαιότερος και διασημότερος ημερολογιακός και αστρονομικός υπολογιστής στον κόσμο. Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, εξαιτίας της εύθραυστης κατάστασής του, κυρίως όμως λόγω της εξαιρετικά μεγάλης σημασίας του για την αρχαιολογία –και όχι μόνο– θα μείνει εντός συνόρων. Αντίθετα, θα «ταξιδέψουν» 323 αρχαία αντικείμενα που πλαισιώνουν την περιοδική έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου «”Το ναυάγιο των Αντικυθήρων”. Το πλοίο, οι θησαυροί, ο μηχανισμός», τα οποία θα παρουσιαστούν το φθινόπωρο του 2015, στο Μουσείο Αρχαιοτήτων της Βασιλείας, με μια ολογραμματική παρουσίαση του Μηχανισμού να εκπροσωπεί το μοναδικό εύρημα. Στα παραπάνω κατέληξε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) σε πρόσφατη συνεδρίασή του, στη διάρκεια της οποίας παρουσιάστηκε και συζητήθηκε το σχετικό αίτημα του ελβετικού μουσείου.

Και ο Έφηβος των Αντικυθήρων; Το εμβληματικό αυτό έργο του 4ου αιώνα π.Χ. δεν κρίθηκε ως αμετακίνητο, τουλάχιστον σε αυτήν τη φάση. Οι ειδικές αναλύσεις τις οποίες έχει προσφερθεί να υλοποιήσει η ελβετική πλευρά –χωρίς ωστόσο να υπάρχει καμία δέσμευση από την ελληνική για συμμετοχή του έργου στην έκθεση– θα δώσουν όλες τις πληροφορίες που απαιτούνται για την κατάσταση του χάλκινου αγάλματος (το οποίο κατά την ανασύστασή του τον προηγούμενο αιώνα έχει υποστεί συγκολλήσεις σε διάφορες φάσεις). Έτσι, τα μέλη του ΚΑΣ θα αποφασίσουν σε μελλοντική συνεδρίαση για το αν μπορεί να μετακινηθεί ή όχι.

Μόνο η διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΑ, Μαρία Βλαζάκη, ψήφισε κατά της μετακίνησης του Εφήβου, ασχέτως των ερευνητικών αποτελεσμάτων, λέγοντας ότι πρόκειται για εμβληματικό έργο του Μουσείου και γενικά της ελληνικής αρχαιότητας, η δε έκθεση στην Ελβετία μπορεί κάλλιστα να γίνει και χωρίς αυτόν, δεδομένου και του πλούσιου αρχαιολογικού υλικού που θα «ταξιδέψει». Τις επιφυλάξεις τους –και την ευαισθησία τους ως προς το θέμα της μετακίνησης του αγάλματος– εξέφρασαν και άλλα μέλη του ΚΑΣ, ωστόσο σε αυτή τη φάση δεν έφεραν κάποια ρητή αντίρρηση.

Παρόμοια ήταν και η γνωμοδότηση για τη μετακίνηση του Αγάλματος του Απόλλωνα του 1ου αιώνα π.Χ., που στηρίζεται σε τρίποδα. Το έργο παρουσιάζει κάποια προβλήματα μεταφοράς, κυρίως λόγω της βαριάς –σύγχρονης– βάσης του, ενώ τα «φαγωμένα» από τους θαλάσσιους μικροοργανισμούς πόδια του είναι ιδιαίτερα εύθραυστα. Πάντως, η μεταφορά του –σε δύο τμήματα– δεν αποκλείστηκε από τον ειδικό συντηρητή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, που μαζί με τον διευθυντή του Μουσείου, δρα Γ. Κακαβά, παραβρέθηκαν στη συνεδρίαση. Προτάθηκε, ωστόσο, και η μεταφορά μόνον ενός από τα δύο τμήματα του αγάλματος, δηλαδή της πλάτης του, η οποία βρίσκεται και σε καλύτερη κατάσταση. Το «ταξίδι» του πάντως θα εξεταστεί κι αυτό σε μελλοντική συνεδρίαση.

Στα αμετακίνητα, τέλος, συγκαταλέχθηκαν και τα θραύσματα των γυάλινων αγγείων, καθώς είναι μικροσκοπικά και εύθραυστα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το ελβετικό μουσείο ζήτησε ένα από τα τμήματα του Μηχανισμού των Αντικυθήρων –από τα σχετικά μικρά κομμάτια που βρέθηκαν τα τελευταία χρόνια στις αποθήκες του ΕΑΜ– για «συναισθηματικούς» λόγους, αλλά κυρίως για λόγους διευκόλυνσης της χρηματοδότησης, προβάλλοντας κι εδώ το δέλεαρ της έρευνας που θα δείξει τη δυνατότητα μεταφοράς του.

«Ο Μηχανισμός δεν είναι “τίμιο ξύλο” για να πηγαίνει κομματάκι δεξιά και αριστερά. Αν θέλει το μουσείο ή κάποιος άλλος να προχωρήσει σε μελέτη, αυτή μπορεί να γίνει εδώ και μετά να παρουσιαστεί στην Ελβετία», δήλωσε η ΓΓ του ΥΠΠΟΑ, Λίνα Μενδώνη, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα την έρευνα για τον Έφηβο των Αντικυθήρων και θεωρώντας ότι μόνο κέρδος για την επιστήμη μπορεί να επιφέρει.

Τέλος, όσον αφορά στην πρόταση του καθηγητή Μανόλη Κορρέ περί δημιουργίας ενός τέλειου αντιγράφου του Εφήβου, που θα «αντιπροσωπεύσει» το αυθεντικό στη Βασιλεία, η κα Μενδώνη απάντησε ότι ένα αντίγραφο, όσο τέλειο και αν είναι, «φτηναίνει» το τελικό αποτέλεσμα και δημιουργεί πολλά προβλήματα.

Στη Βασιλεία, εκτός από τα 323 αρχαία έργα από τις συλλογές του ΕΑΜ, θα συμμετάσχουν επίσης 42 νομίσματα από το Νομισματικό Μουσείο, δύο χάλκινα αγαλματίδια από τη Ζ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, τα οποία ανήκουν στις συλλογές του ΕΑΜ, αλλά εκτίθενται προσωρινά στο Μουσείο Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαιότητας της Ολυμπίας, τμήμα του ξύλινου σκαριού του πλοίου, καθώς και κάποια νεότερα ευρήματα του ναυαγίου, όπως μια μολύβδινη άγκυρα που ανελκύστηκε το 2012, αρμοδιότητας της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων.