Το συνδρομητικό περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες μόλις εξέδωσε το νέο του τεύχος (αρ. 141) με ένα μεγάλο αφιέρωμα στην Αρχαία Αρχιτεκτονική, ελληνική και ρωμαϊκή, το οποίο έχει οργανώσει και επιμεληθεί η Επίκουρη Καθηγήτρια Ρωμαϊκής Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια Μάνθα Ζαρμακούπη.
Το τεύχος 141 ανοίγει με τη συνέντευξη που παραχώρησε στο περιοδικό ο Jean-Charles Moretti, διακεκριμένος ιστορικός της αρχιτεκτονικής, με πλούσια ερευνητική εμπειρία. Το όνομά του έχει συνδεθεί άρρηκτα με τη Δήλο, όπου μετράει σχεδόν 40 χρόνια παρουσίας.
Στην ενότητα «Ελλάδα εκτός Ελλάδος», ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Άγκυρας, δρ Musa Kadıoğlu, γράφει για την «πόλη του Διονύσου», Τέω, μια από τις ιωνικές παραθαλάσσιες πόλεις-κράτη. Παρουσιάζει τους σημαντικότερους σταθμούς της αρχαίας ιστορίας της αλλά και τα σημαντικότερα μνημεία που έχουν φέρει στο φως οι πολυετείς ανασκαφές. Μεταξύ αυτών, το ιερό του Διονύσου, τον ναό της Ρώμης και του Αυγούστου, τον ναό της Δήμητρας και της Κόρης, το βουλευτήριο και το αρχαίο θέατρο.
Το αφιέρωμα ξεκινάει με μια σύντομη εισαγωγή από τη Μάνθα Ζαρμακούπη. Ακολουθεί το άρθρο «Η αινιγματική ζωφόρος του Παρθενώνα» που υπογράφει η Βασιλεία Μανιδάκη.
«Το puzzle των χαμένων τμημάτων [της ιωνικής ζωφόρου του Παρθενώνα] συμπληρώνεται με την έρευνα των αποκομμάτων της “ελγίνειας” απόσπασης, τα οποία παρέμειναν στην Ακρόπολη. Η ταύτισή τους με τα ανάγλυφα πρόσωπά τους επιφύλαξε μια έκπληξη αποκαλυπτική για το εσωτερικό του Παρθενώνα. Έγινε σαφές πως η πλοκή των λίθων διαφοροποιείται στον ανατολικό Σηκό, εκεί δηλαδή όπου φιλοξενείτο το λατρευτικό άγαλμα της Θεάς, και μπορεί πλέον να αποκατασταθεί η αρχική μορφή της εσωτερικής πλευράς των κατεστραμμένων τοίχων του χώρου» υποστηρίζει η συγγραφέας.
«Ο ψευδοδίπτερος ιωνικός ναός στο Ιερό του Μέσσου. Συμβολή στη μελέτη της αρχιτεκτονικής του» είναι ο τίτλος του άρθρου που υπογράφει ο Γιάννης Κουρτζέλλης. «Ο ψευδοδίπτερος ιωνικός διπλός εν παραστάσι ναός στο ιερό του Μέσσου, με οκτώ κίονες στις στενές και δεκατέσσερις στις μακρές πλευρές του, θεωρείται από πολλούς μελετητές ως το αρχαιότερο παράδειγμα εφαρμογής της ψευδοδίπτερης κάτοψης σε ιωνικούς ναούς και το μοναδικό μνημείο με πραγματική ψευδοδίπτερη κάτοψη στον σημερινό ελλαδικό χώρο» επισημαίνει.
Την οικοδομική ιστορία του Τελεστηρίου της Ελευσίνας κατά τον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ. πραγματεύεται η Ιουλία Καούρα στο άρθρο της με τίτλο «Το εργοτάξιο των μυστηρίων». Το ενδιαφέρον της επικεντρώνεται στο ότι «καθ’ όλη σχεδόν τη διάρκεια του 5ου αιώνα π.Χ. φαίνεται ότι δεν υφίστατο στο ιερό της Ελευσίνας κτήριο για τη διεξαγωγή της αυστηρά μυστικής τελετής. Από την άλλη, δεν γίνονται κατανοητές οι διαρκείς ανανεώσεις του Τελεστηρίου, που μάλιστα μένουν ημιτελείς».
Ο Chavdar Tzochev γράφει για τον «Τάφο του Σταροσέλ» στη Βουλγαρία και την εξαιρετική σημασία του. «Αποτελεί το πρώτο θρακικό μνημείο που προσφέρει τόσο σαφή εικόνα της διαδικασίας υβριδισμού οικοδομικών παραδόσεων, η οποία κατέληξε να καθορίσει την ελληνιστική αρχιτεκτονική. Ενώ αρκετά στοιχεία της διαδικασίας αυτής συνδέονται με μνημεία της Μικράς Ασίας και της Μακεδονίας, η Θράκη είναι αυτή που αναδεικνύεται τώρα ως χωνευτήρι, όπου διαφορετικές οικοδομικές παραδόσεις έχουν αναμειχθεί».
«Χτίζοντας το μετακλασικό θέατρο: Συνέχεια και αλλαγή στον ιωνικό σκηνικό χώρο» είναι ο τίτλος του άρθρου της Jeanne Capelle. «Σε αυτό το κείμενο θα εξετάσουμε την Ιωνία, την αρχαία και διάσημη για τις τέχνες της περιοχή των δυτικών ακτών της Μικράς Ασίας —αυτή της Σμύρνης στη σημερινή Τουρκία— για να δούμε αν υπάρχουν σημαντικές αλλαγές στη διαμόρφωση του σκηνικού χώρου των ιωνικών θεάτρων στο μετακλασικό θέατρο. Πράγματι, είναι μάλλον λογικό να σκεφτούμε ότι η ανοικοδόμηση του σκηνικού χώρου των θεάτρων συνδέεται πιθανότατα με νέους τρόπους χρήσης, που έγιναν τόσο σημαντικοί και τόσο κυρίαρχοι, ώστε να καταστήσουν αναγκαίο τον επανασχεδιασμό του» γράφει χαρακτηριστικά.
«Η μελέτη των γυμνασίων δεν είναι απλώς μια σύγκριση κατόψεων, ανωδομής ή χωροταξικής οργάνωσης και ένταξης στον αστικό ιστό», γράφει η Στέλλα Σκαλτσά, στο άρθρο της «Ελληνιστικά γυμνάσια: Όψεις της αρχιτεκτονικής». «Ο γλυπτός διάκοσμος είναι μέρος της αρχιτεκτονικής, όπως και οι δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στο κτίριο διαμορφώνουν την αρχιτεκτονική και διαμορφώνονται από αυτήν. Μια ολιστική προσέγγιση του γυμνασίου μάς βοηθάει να αντιληφθούμε καλύτερα γιατί κάποιοι σύγχρονοί τους συχνά αντιπαραβάλλουν τα γυμνάσια με τα ιερά κατατάσσοντάς τα ανάμεσα στα πιο εντυπωσιακά συγκροτήματα μιας πόλης και γιατί η ίδια η πόλη θεωρεί το γυμνάσιο συστατικό στοιχείο της ταυτότητάς της» προσθέτει.
Το τεύχος 141 ολοκληρώνεται με τον αρχαιολογικό-περιηγητικό οδηγό στη Ρωμαϊκή Αθήνα που υπογράφει η Μάνθα Ζαρμακούπη.
