Στο Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου εκτίθενται πλέον τα 24 βυζαντινά και εκκλησιαστικά κειμήλια που επαναπατρίστηκαν από το Μόναχο στην Κύπρο. Προέρχονται από ναούς, που από το 1974 βρίσκονται στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου και οι περισσότεροι συλήθηκαν από τον Τούρκο αρχαιοκάπηλο Αϊντίν Ντικμέν. Τα ιερά κειμήλια αποτελούν μοναδικό δείγμα της κυπριακής Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής περιόδου στην εκκλησιαστική τέχνη και είναι αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής αλλά και πνευματικής και θρησκευτικής ζωής της Κύπρου.

Μεταξύ των βυζαντινών κειμηλίων χαρακτηριστικότερα είναι: τρία ζεύγη βημοθύρων (Μονή Αντιφωνητή Χριστού, Μονή Παναγίας Καντάρας), τοιχογραφίες από τη Μονή του Αντιφωνητή Χριστού, το ναό της Αγίας Σολομονής στην Κώμα του Γιαλού και τη Μονή Παναγίας Αψινθιώτισσας στο Συγχαρί. Επίσης χειρόγραφο ομιλιάριο (17ος αι.) από τη Μονή της Παναγίας Τροοδίτισσας και το χειρόγραφο ευαγγέλιο της Αρμενικής κοινότητας (18ος αι.) που κλάπηκε κατά την περίοδο της Τουρκικής ανταρσίας το 1963.

Το εντυπωσιακό είναι ότι μέσα στα κιβώτια με τα οποία μεταφέρθηκαν τα κειμήλια στην Κύπρο ήταν και ένας μαύρος χαρτοφύλακας, εντός του οποίου βρέθηκαν παλαιές και σύγχρονες (φυσικές και τεχνητές) ψηφίδες. Αυτές τις χρησιμοποιούσε ο αρχαιοκάπηλος Ντικμέν με τους συνεργάτες του για να κατασκευάζει αντίγραφα των ψηφιδωτών, που τα προωθούσε ως αυθεντικά για πώληση στο παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων. Τα ψεύτικα πιστοποιητικά που διέθετε αποκλειστικά για τα αντίγραφα αποτελούν επαρκείς ενδείξεις για ένα καλά οργανωμένο έγκλημα. Ο Ντικμέν είχε δημιουργήσει εργαστήριο, στο οποίο αναμείγνυαν καινούργιες ψηφίδες με παλιές, κυρίως από ψηφιδωτά της Παναγίας της Κανακαριάς, που διαλύθηκαν ή από το διάκοσμο, ο οποίος καταστράφηκε ολοσχερώς.

Στην τελετή για τον επαναπατρισμό των κειμηλίων, η διευθύντρια του Τμήματος Αρχαιοτήτων, δρ Μαρίνα Σολομίδου-Ιερωνυμίδου, έκανε ιδιαίτερη αναφορά στο βαλιτσάκι του Aϊντίν Ντικμέν. Η κα Ιερωνυμίδου είπε χαρακτηριστικά: «Μέσα βρίσκονται ανάμεικτες αρχαίες και νέες ψηφίδες, που είχαν απομείνει από τα κλαπέντα ψηφιδωτά και με τις οποίες ο Ντικμέν ψηφοθετούσε δικές του δημιουργίες για να πωληθούν ως αρχαία».

Σε χαιρετισμό του ο υπουργός Συγκοινωνιών, Μάριος Δημητριάδης, εξέφρασε την ελπίδα ότι σύντομα θα επαναπατριστούν και οι υπόλοιπες αρχαιότητες (περίπου 62), που παραμένουν ακόμα στο Μόναχο. Ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος ανέφερε ότι τα επαναπατρισθέντα κειμήλια ναι μεν είναι κυπριακά, αλλά, υπογράμμισε, «ανήκουν σε όλη την πολιτισμένη ανθρωπότητα». Ο Αρχιεπίσκοπος υπογράμμισε ότι όλα τα κειμήλια «θα φυλαχθούν προσωρινά στο Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, μέχρις ότου φτάσει η ώρα να επαναπατριστούν με ασφάλεια εκεί όπου πραγματικά ανήκουν, σε μια ελεύθερη και επανενωμένη πατρίδα». Στην εκδήλωση απηύθυνε χαιρετισμό ο πρέσβης της Ελβετίας, Πέτερ Ράινχαρντ.

Ο διευθυντής του Βυζαντινού Μουσείου του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’, δρ Ιωάννης Ηλιάδης, έκανε στη συνέχεια ξενάγηση και παρουσίαση των επαναπατρισθέντων εκκλησιαστικών θησαυρών. Η συντήρηση των έργων, ανέφερε, θα γίνει στα Εργαστήρια του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου. Ο δρ Ηλιάδης μεταξύ άλλων εξήγησε ότι τα τέσσερα σπαράγματα της ψηφιδωτής παράστασης της αψίδας της Παναγίας Κανακαριάς θα επανενωθούν με τα άλλα επτά σπαράγματα που βρίσκονται στο Μουσείο και επαναπατρίστηκαν από τη Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες το 1985, το 1991 και το 1997 και θα τοποθετηθούν σε αψίδα που θα δημιουργηθεί στον χώρο του Βυζαντινού Μουσείου. Επίσης, δήλωσε ότι θα επανενωθούν τα σπαράγματα από τις τοιχογραφικές παραστάσεις της «Δευτέρας Παρουσίας» και της «Ρίζας Ιεσσαί» από το ναό του Αντιφωνητή. Στο πρόγραμμα συντήρησης και αποκατάστασης θα συμβάλει και το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών.

Με τα 24 βυζαντινά κειμήλια επαναπατρίστηκαν και επτά προϊστορικές αρχαιότητες, οι οποίες μεταφέρθηκαν στο Κυπριακό Μουσείο στη Λευκωσία.

Να σημειωθεί, επίσης, ότι το Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Κύπρου ετοίμασαν ειδικό ψηφιακό δίσκο με την ιστορία του ναού της Παναγίας Κανακαριάς και τη λεηλασία που υπέστη από τον Ντικμέν.