Λαμπροί, σαν να φωτίζονται ακόμη από το μεσογειακό ήλιο, δύο εντυπωσιακοί ρωμαϊκοί ανάγλυφοι πίνακες ενώθηκαν ξανά στο Βρετανικό Μουσείο για πρώτη φορά μετά από σχεδόν 2.000 χρόνια.

Και οι δύο προέρχονται από μια παραθαλάσσια έπαυλη στο Ερκουλάνεουμ, την πόλη που καταπλακώθηκε από ένα κύμα καυτής λάβας από τον Βεζούβιο, όταν ο άνεμος άλλαξε κατεύθυνση 12 ώρες μετά την καταστροφή και της Πομπηίας. Οι πίνακες θα αποτελούν τμήμα μιας πολυαναμενόμενης έκθεσης για τη ζωή και το θάνατο στις ρωμαϊκές πόλεις, που πρόκειται να ανοίξει στο Μουσείο αργότερα μέσα στον μήνα.

Τα απομεινάρια του ιδιοκτήτη της ανακτορικής αυτής έπαυλης ίσως κείτονται ακόμη στην αρχαία ακτή, που σήμερα βρίσκεται μισό μίλι μέσα στην ξηρά. Στα 79 μ.Χ., η θάλασσα αποτελούσε τη μαγευτική θέα του πολυτελώς διακοσμημένου δωματίου, του οποίου η τέταρτη πλευρά ήταν ανοικτή προς τη θάλασσα.

Παλαιότερα πιστευόταν ότι, αντίθετα με τους χιλιάδες που χάθηκαν στην Πομπηία, οι περισσότεροι κάτοικοι του Ερκουλάνεουμ κατάφεραν να γλιτώσουν. Τότε, στα μέσα του 20ου αι., μετά από 200 χρόνια ανασκαφών στη θέση, οι αρχαιολόγοι βρήκαν την ακτή γεμάτη από τα πτώματα εκείνων που άφησαν την πόλη πολύ αργά. Περισσότεροι θα πρέπει να κείτονται ακόμη στο κύριο λιμάνι της πόλης, το οποίο είναι θαμμένο κάτω από ένα στρώμα σταθεροποιημένης στάχτης πάχους 30 μέτρων.

«Ο τελευταίος άνθρωπος που είδε τα τμήματα αυτά μαζί θα ήταν ο κύριος του σπιτιού, το 79 μ.Χ. Είναι μια φοβερή και κάπως αλλόκοτη σκέψη», λέει ο Πολ Ρόμπερτς, υπεύθυνος της έκθεσης.

Η έκθεση ήδη έχει προκαλέσει αίσθηση, με 34.000 εισιτήρια να έχουν ήδη πωληθεί. Ο Ρόμπερτς παρομοιάζει αυτό που γίνεται με την διάσημη έκθεση για τον Τουταγχαμών το 1972, όταν ως έφηβος ο ίδιος καθόταν στην ουρά για μισή μέρα, πριν την εποχή των online κρατήσεων και των εισιτηρίων διάρκειας συγκεκριμένης ώρας.

Πολλά από τα αντικείμενα δεν έχουν ποτέ εκτεθεί ούτε στην Ιταλία, και μερικά, όπως τα μαρμάρινα ανάγλυφα, αποκαλύφθηκαν τα τελευταία χρόνια. Άλλα συγκαταλέγονται στους θησαυρούς του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου της Νάπολης. Ανάμεσα σε αυτά είναι ένα εντυπωσιακά αληθοφανές πορτρέτο ενός αρτοποιού και της γυναίκας του από την Πομπηία και ένα άλλο μαρμάρινο από την Πομπηία, που παριστάνει τον Πάνα να συνουσιάζεται με κατσίκα.

Θησαυροί συνεχίζουν να καταφτάνουν στο Μπλούμσμπερι κάθε μέρα. Την περασμένη εβδομάδα κατέφθασε ένας ολόκληρος κήπος με συντριβάνια, αγάλματα, ωδικά πτηνά σε ανθισμένους θάμνους, όλα ζωγραφισμένα σε μεγάλους πίνακες από κονίαμα. Οι τεράστιες συσκευασίες χωρούσαν μετά βίας κάτω από τις πόρτες του Μουσείου. Ήταν ένα από τα πιο όμορφα εσωτερικά δωματίων που έχουν βρεθεί στην Πομπηία, σίγουρα το σκηνικό μιας ευτυχισμένης ζωής που τελείωσε άδοξα: στην έκθεση εμφανίζονται τα θλιβερά “καλούπια” των σωμάτων των τελευταίων ενοίκων του σπιτιού, του άνδρα, της γυναίκας και των μικρών παιδιών που βρέθηκαν μαζεμένα κάτω από τις σκάλες.

Το πρώτο από τα μαρμάρινα ανάγλυφα, μια εκστατική και μεθυσμένη γιορτή του θεού Βάκχου βρέθηκε στο Ερκουλάνεουμ σε μια ανασκαφή που προκάλεσε αντιδράσεις, 30 χρόνια πριν. Η ανασκαφή ξεκίνησε για να φέρει στο φως μεγαλύτερο τμήμα του “Οίκου των Παπύρων”, ενός αξιοσημείωτα μεγάλου συμπλέγματος κτιρίων μεγέθους ενός μικρού χωριού, το περισσότερο από το οποίο είναι ακόμη θαμμένο κάτω από τη σύγχρονη πόλη. Όταν αποκαλύφθηκε τον 18ο αι., βρέθηκαν εκεί περίπου 2.000 πάπυροι -μια πριγκιπική βιβλιοθήκη- μαζί με πανέμορφα γλυπτά, μερικά από τα οποία έρχονται στο Βρετανικό Μουσείο για την έκθεση.

Οι ανασκαφές του 20ού αι. δεν έφεραν στο φως περισσότερους παπύρους αλλά αποκάλυψαν μια άγνωστη μέχρι τότε έπαυλη που κατέβαινε βαθμιδωτά μέχρι τη θάλασσα καθώς και έναν από τους μαρμάρινους πίνακες. Τα ανάγλυφα, σε κλασικό ελληνικό στυλ -πιθανόν κατασκευασμένα από κάποιον Έλληνα για λογαριασμό ενός Ρωμαίου άρχοντα- ήταν εξαιρετικά της μόδας μεταξύ των πλουσίων του Ερκουλάνεουμ και της ρωμαϊκής ελίτ. Πηγές αναφέρουν ότι ο φιλόσοφος και πολιτικός Κικέρωνας έψαχνε τέτοιους πίνακες για να διακοσμήσει το σπίτι του.

Υπήρξε ανησυχία ότι η ανασκαφή αποσταθεροποίησε τη θέση. Έτσι πριν από τρία χρόνια, το χρηματοδοτούμενο με αμερικάνικα κεφάλαια Herculaneum Conservation Project συντελεί στην αποκατάσταση της θέσης. Την τελευταία ημέρα των εργασιών της ομάδας του Project, λάσπη που είχε σταθεροποιηθεί σε έναν τοίχο κατέρρευσε αποκαλύπτοντας τον δεύτερο πίνακα σε άψογη κατάσταση. Ο πίνακας αυτός δεν έχει εμφανιστεί ποτέ σε έκθεση.

Ο Ρόμπερτς υποψιάζεται επίσης ότι θα πρέπει να υπάρχει και τρίτος πίνακας, σε έναν τοίχο που καταποντίστηκε στην παραλία κατά την έκρηξη που έβαλε τέλος στη ζωή της πόλης και την κατέταξε στην ιστορία. «Όπως τόσα πολλά στην πόλη και τους κατοίκους της, ο τρίτος πίνακας θα πρέπει να έχει διασπαστεί σε… άτομα. Είμαστε τόσο τυχεροί γι αυτό που σώθηκε για μας και που μας επιτρέπει να μαντέψουμε τι έχει χαθεί».