Καλλιτεχνικά έργα ή απλώς κοσμήματα; Δύσκολο να τα ξεχωρίσουμε όταν φέρουν ηχηρές υπογραφές, σαν αυτές των Πικάσο, Μπρακ, Ντερέν, Ντε Κίρικο, Σεζάρ, Λουίζ Μπουρζουά, Ρόι Λιχτενστάιν, Τζεφ Κουνς, Ανίς Καπούρ και δεκάδων άλλων.

Οι περισσότεροι εικαστικοί καλλιτέχνες έχουν απαντήσει θετικά στην πρόκληση εκείνου του μικρογλυπτού που κοσμεί το γυναικείο σώμα. Άλλοτε με πολύτιμα υλικά, όπως χρυσό και πολύτιμους λίθους, κι άλλοτε με ευτελή, όπως φελλό. Ευφάνταστα πάντως έργα που αντικατοπτρίζουν συνήθως το προσωπικό ύφος του κάθε καλλιτέχνη. Ως επί το πλείστον δεν προορίστηκαν για μαζική παραγωγή, αλλά αποτέλεσαν μοναδικά κομμάτια ή αναπαράχθηκαν σε περιορισμένο αριθμό, με σκοπό το δώρο προς φίλους, και μούσες, ενίοτε και την πώληση.

Μια σπάνια συλλογή κοσμημάτων, φτιαγμένων από τα πιο τρανταχτά ονόματα της τέχνης του 20ού αιώνα, σαν τα προαναφερόμενα, θα δούμε για πρώτη φορά στην Αθήνα, σε μια έκθεση με τίτλο «Από τον Πικάσο στον Κουνς. Κοσμήματα καλλιτεχνών», στο Μουσείο Μπενάκη (Κουμπάρη 1), από 16 Μαΐου (εγκαίνια 15 του μηνός, 8 μ.μ.) έως τις 2 Σεπτεμβρίου. Πάνω από 200 κοσμήματα, με την υπογραφή 140 καλλιτεχνών, ανάμεσά τους και 21 Ελλήνων. Τον πυρήνα αποτελεί η συλλογή της Γαλλίδας συλλέκτριας Ντιάν Βενέ, συζύγου του γλύπτη Μπερνάρ Βενέ, ο οποίος συμμετέχει με δικά του κοσμήματα.

Μια μεγάλη ποικιλία στις τεχνικές, στα υλικά, στην αισθητική και στη θεματολογία διακρίνει τα κοσμήματα που θα δούμε. Η αξία τους, όπως είναι φυσικό, βρίσκεται όχι μόνο στα υλικά αλλά και στο βάρος της υπογραφής. Κάποια απ’ αυτά φωτογραφίζουν αμέσως τον δημιουργό τους, όπως η «Αράχνη-χρυσή καρφίτσα» της Λουίζ Μπουρζουά, μικρογραφία των γνωστών τεραστίων διαστάσεων γλυπτών της σε μορφή αράχνης. Τα περισσότερα κοσμήματα εκτελέστηκαν από αργυροχρυσοχόους (αναφέρεται το όνομά τους), υπό την επίβλεψη των καλλιτεχνών, όπως ένας αστερίας-χρυσή καρφίτσα με σμαράγδια, αλλά και δύο άλλες καρφίτσες με διαμάντια, «Κίρκη» και «Ήρα», του Μπρακ, ή ένα πρόσωπο σαν τριφύλλι, χρυσό κόσμημα για τον λαιμό, από τα 4-5 κομμάτια του Πικάσο.

Τα βλέμματα τραβούν επίσης ένα ασημένιο μενταγιόν, σαν ανθρώπινος κορμός, του Ντε Κίρικο, χρυσά μενταγιόν του Μαξ Ερνστ, ένα κουνελάκι από λευκόχρυσο σε μενταγιόν του Τζεφ Κουνς, αλλά κι ένα κόσμημα από απλό μέταλλο, σαν από κονσερβοκούτι, του πιο προχωρημένου Ρόμπερτ Ράουζενμπεργκ.

Μεταξύ άλλων, θα δούμε ακόμη μοναδικές δημιουργίες των Μαν Ρέι, Αρμάν, Αρπ, Κάλντερ, Βαλέριο Αντάμι, Λούτσιο Φοντάνα, Τζακομέτι, Ρεμπέκα Χορν, Ιβ Κλάιν, Ορλάν, Γιόκο Ονο, Ντέμιαν Χερστ, Ιλια Κομπακόφ, αλλά και δύο διεθνών Ελλήνων, του Στίβεν Αντωνάκου και του Τάκι, που βρίσκονται στη συλλογή της Ντιάν Βενέ.

Τρίτος σταθμός

Η Αθήνα αποτελεί τον τρίτο σταθμό της παρουσίασης της συλλογής, μετά τη Γαλλία το 2008 και τη Νέα Υόρκη μόλις πέρυσι. Θα ακολουθήσουν κι άλλες χώρες. Η αθηναϊκή παρουσίαση της συλλογής, με πρωτοβουλία της συλλέκτριας και επιμελήτριας, πλαισιώνεται από κοσμήματα σχεδιασμένα από 19 Έλληνες καλλιτέχνες, ανάμεσά τους οι Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Κουλεντιανός, Θόδωρος, Φασιανός, Φιλόλαος, Μολφέσης, Καναγκίνη, Απέργης, Γυπαράκης, Σκυλάκος κ.ά.

Η έκθεση επαναφέρει το θέμα της σχέσης μεταξύ αργυροχοΐας και πλαστικών τεχνών. Για αιώνες ακολουθούσαν παράλληλες διαδρομές, μέχρι οι ζωγράφοι και γλύπτες να θεωρηθούν καλλιτέχνες και οι αργυροχόοι τεχνίτες. Χορηγός είναι ο οίκος «Ζολώτας», συμμετέχοντας μάλιστα με κοσμήματα-γλυπτά της Nisa Shevenement.