Στην έρημο της Ιορδανίας βρέθηκαν ορισμένα από τα αρχαιότερα κατάλοιπα προϊστορικής αρχιτεκτονικής, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τις μέχρι τώρα υποθέσεις των αρχαιολόγων για τον τρόπο ζωής των ανθρώπων 20.000 χρόνια πριν.

Τα παλαιολιθικά σπίτια βρέθηκαν στην ανατολική Ιορδανία. Φαίνεται πως η περιοχή υπήρξε κάποτε πυκνοκατοικημένη, αλλά και ότι οι ρίζες της αρχιτεκτονικής τοποθετούνται χρονικά στα 20.000 χρόνια πριν, δηλαδή πριν από την εμφάνιση της γεωργίας.

Η σχετική μελέτη δημοσιεύθηκε στις 15 Φεβρουαρίου του 2012 στο PLoS One από ομάδα Βρετανών, Δανών, Αμερικανών και Ιορδανών αρχαιολόγων. Περιγράφει τις οικίες στις οποίες κατοικούσαν για μεγάλα χρονικά διαστήματα οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες. Από τη μελέτη αυτή προκύπτει ότι πολλές συμπεριφορές που συνδέθηκαν με μεταγενέστερους πολιτισμούς και ανθρώπινες κοινότητες, όπως η δημιουργία δεσμών με έναν συγκεκριμένο τρόπο και η ανάπτυξη ενός ευρύτερου κοινωνικού δικτύου, υπήρχαν ίσως και 10.000 χρόνια νωρίτερα.

Οι ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν στη θέση Kharaneh IV. Ενώ σήμερα η περιοχή είναι άγονη και χαρακτηρίζεται από έντονη ξηρασία, κατά τη διάρκεια της τελευταίας Εποχής των Παγετώνων, οι έρημοι της Ιορδανίας ήταν εύφορες εκτάσεις, με ποτάμια, ρυάκια και λίμνες, προσφέρονταν δηλαδή για την εγκατάσταση των τροφοσυλλεκτών.

Οι αρχαιολόγοι διαπίστωσαν ότι η θέση Kharaneh IV παρουσίαζε στο μακρινό παρελθόν συγκέντρωση μεγάλου αριθμού κατοίκων. Οι άνθρωποι ζούσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα στις κατοικίες που βρέθηκαν, αντάλλασσαν αγαθά με άλλες ομάδες της περιοχής και έθαβαν τους νεκρούς τους στον οικισμό τους. Όλες αυτές οι δραστηριότητες συνέβαιναν πριν από την εμφάνιση της γεωργίας, η οποία αντικατέστησε τον πολιτισμό των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών. Η γεωργία, συγκεκριμένα, ήρθε 10.000 χρόνια αργότερα.

Τα λίθινα εργαλεία και τα οστά ζώων που βρέθηκαν στην Kharaneh IV ξεπερνούν κατά πολύ σε αριθμό τα αντίστοιχα που έχουν έρθει στο φως σε άλλες θέσεις της ίδιας περιόδου στη νοτιοδυτική Ασία.

Οι οικίες είναι μικρές. Έχουν μέγιστο μήκος 2-3 μ. Ήταν ουσιαστικά μισοθαμμένες στη γη. Για τους τοίχους και τη στέγη χρησιμοποιούσαν χαμόκλαδα. Με τη μέθοδο χρονολόγησης του C14, τα σπίτια έχουν ηλικία 18.600-19.300 χρόνων. Σημειώνεται ότι τα κατάλοιπα κατοικιών στη θέση Ohalo II στη Θάλασσα της Γαλιλαίας που βρέθηκαν το 1989 χρονολογούνται στα 23.000 χρόνια πριν.

Ανάμεσα στα αντικείμενα που βρέθηκαν στο εσωτερικό των οικιών ήταν και χάντρες από όστρεα, που προέρχονται από τη Μεσόγειο και την Ερυθρά Θάλασσα, από περιοχές δηλαδή που απείχαν πάνω από 250 χλμ. Αυτό σημαίνει ότι οι κάτοικοι αυτοί ήταν πολύ καλά οργανωμένοι σε τοπικά κοινωνικά δίκτυα και αντάλλασσαν αγαθά σε ακτίνα πολλών χιλιομέτρων.