Tη λήξη της δέκατης όγδοης ανασκαφικής περιόδου στο Μεσαιωνικό Ζαχαρόμυλο Κολοσσίου ανακοίνωσε το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου.

Τα κατάλοιπα του εργοστασίου παραγωγής ζάχαρης βρίσκονται στα ανατολικά του Κάστρου του Κολοσσίου. Οι εγκαταστάσεις που χρονολογούνται από το 14ο αιώνα αποτελούνται από τρεις βασικούς χώρους και άλλους βοηθητικούς. Το κυριότερο οικοδόμημα είναι το εργοστάσιο επεξεργασίας της ζάχαρης, μια μακρόστενη πετρόκτιστη καμαροσκέπαστη αίθουσα.

Από επιγραφή που βρίσκεται εντοιχισμένη στη νότια εξωτερική πλευρά του κτιρίου γνωρίζουμε ότι αυτό επιδιορθώθηκε το 1591 όταν κυβερνήτης της Κύπρου ήταν ο Πασάς Μουράτ. Στα βόρεια της αίθουσας βρίσκονται τα ερείπια του νερόμυλου και του υδραγωγείου.

Κύριος στόχος αυτής της ανασκαφικής περιόδου ήταν η συνέχιση της έρευνας στα νότια και νοτιοανατολικά όρια του ήδη ανεσκαμμένου χώρου. Παράλληλα ολοκληρώθηκε η ανασκαφή της ορθογώνιας δεξαμενής που είχε έρθει στο φως κατά την περσινή ανασκαφική περίοδο. Περίπου ένα μέτρο πάνω από τον πυθμένα της αποκαλύφθηκε στρώμα ογκόλιθων.

Το μέγιστο βάθος της είναι 2,25 μ. Σε αντίθεση με την άλλη δεξαμενή που βρίσκεται στην ίδια ευθεία ανατολικότερα, η υπό έρευνα δεξαμενή παρουσιάζει ενδιαφέρουσες εγκοπές στον πυθμένα της. Οι εσωτερικές εγκοπές στις δυο μεγάλες πλάγιες επιφάνειες είναι παρούσες και στις δύο δεξαμενές. Είναι λαξευμένες περίπου στο μέσο των δύο παράλληλων πλάγιων πλευρών και σχετίζονται άμεσα με κάποιο μηχανισμό που εξυπηρετούσε τη χρήση τους. Εντός της βόρειας εγκοπής, της υπό έρευνα δεξαμενής, ανευρέθηκε ένα μεγάλο τεμάχιο μετάλλου, μήκους 0,30 μ., το οποίο έχει πλέον ενσωματωθεί στο πέτρωμα και δεν κατέστη δυνατή η αφαίρεσή του.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα του στρώματος επιχωμάτωσης εντός της δεξαμενής είναι η τεράστια συγκέντρωση οστράκων από αγγεία διύλισης της ζάχαρης, κυρίως του κωνικού τύπου. Ένα όστρακο (χείλος) παρουσιάζει μια εγχάρακτη, σχηματική απεικόνιση δέντρου. Μοναδικό όστρακο επιτραπέζιας κεραμικής από το εν λόγω στρώμα προέρχεται από σκεύος με εσωτερική εφυάλωση σκούρου πράσινου χρώματος. Μεταξύ των ευρημάτων είναι αρκετά σιδερένια καρφιά, ενώ βρέθηκαν και οστά μικρού ζώου.

Η αρχαιολογική έρευνα συνεχίστηκε στα δυτικά της δεξαμενής, σε σημείο όπου ήταν ήδη ορατοί δύο τοίχοι που εφάπτονται κάθετα μεταξύ τους. Πρόκειται για αρκετά πρόχειρες κατασκευές, θεμελιωμένες σε ψηλότερο επίπεδο από εκείνο των εγκαταστάσεων του ζαχαρόμυλου και αποτελούν μεταγενέστερες επεμβάσεις στο χώρο. Βόρεια του τοίχου παρατηρήθηκε η ύπαρξη πρόχειρου δαπέδου από άσπρο κονίαμα, το οποίο αποτελεί το νεότερο στρώμα δραστηριότητας στο χώρο και βρίσκεται σχεδόν στο ίδιο υψόμετρο με ανάλογο δάπεδο που ήρθε στο φως στο χώρο βορειότερα.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αρχαιολογικά στρώματα κάτω από το δάπεδο, η ανασκαφή των οποίων έφερε στο φως εγκαταστάσεις που σχετίζονται πιθανότατα με εργαστήριο μεταλλουργίας, όπως μαρτυρείται από τις μεγάλες ποσότητες σκουριάς που ήρθαν στο φως. Αποκαλύφθηκε τετράγωνη κατασκευή αποτελούμενη από μια σειρά λίθων, διαστάσεων 1,24×1,35 μ. και ύψους 0,20-0,30 μ. Περιμετρικά χρησιμοποιήθηκαν λαξευμένοι λίθοι ενώ εσωτερικά μικρότεροι ακατέργαστοι.

Πάνω από την εν λόγω κατασκευή ανασκάφηκε κόκκινο, πολύ σκληρό, συμπαγές στρώμα, που είχε πάχος περίπου 0,50 μ., αποτέλεσμα επίστρωσης πλίνθων. Στα δυτικά η μεγάλη συγκέντρωση στάχτης και σκουριάς δηλώνει την ύπαρξη εστίας, πρόχειρα οριοθετημένης με πέτρες και οπτόπλινθους. Τα ίχνη καύσης και σκουριάς είναι ορατά γύρω από την κατασκευή, αλλά η μεγαλύτερη συγκέντρωσή τους παρατηρείται στα δυτικά. Το στρώμα έδρασης της κατασκευής αποτελείται από οπτόπλινθους, λίθους, γκρίζο κονίαμα και τον φυσικό βράχο. Στο αντίστοιχο επίπεδο βορειότερα κατά την περσινή ανασκαφική έρευνα είχε εμφανιστεί στρώμα με τα ίδια χαρακτηριστικά. Χρονολογική ένδειξη της δραστηριότητας του εργαστηρίου αποτελούν θραύσματα πινακίου τύπου majolica. Η έρευνα θα συνεχιστεί κατά την επόμενη ανασκαφική περίοδο για να αποκαλυφθούν και τα αρχαιότερα στρώματα που σχετίζονται με τη δραστηριότητα του ζαχαρόμυλου.

Η φετινή αρχαιολογική έρευνα προχώρησε επίσης στην περιοχή που βρίσκεται στα δυτικά του εξωτερικού τοίχου του καμαροσκέπαστου κτιρίου του διυλιστηρίου. Η ανασκαφή έφερε στο φως δάπεδο που συνδυάζει πλακόστρωτο και λιθόστρωτο, το οποίο διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση. Τα ανατολικά όρια του δαπέδου ορίζονται από τοίχο που εμφανίστηκε στα δυτικά του δυτικού τοίχου της αίθουσας διύλισης της ζάχαρης, ο οποίος έχει την ίδια κατεύθυνση και απέχει μερικά εκατοστά από τον τελευταίο. Φαίνεται ότι το δάπεδο αυτό συνεχίζεται τόσο νότια όσο και δυτικά, όπου και θα προχωρήσει μελλοντικά η έρευνα.

Οι ανασκαφές διεξήχθηκαν μεταξύ της 31ης Οκτωβρίου και της 25ης Νοεμβρίου 2011 υπό τη διεύθυνση της Εφόρου Αρχαιοτήτων Δρος Μαρίνας Σολομίδου-Ιερωνυμίδου, με τη βοήθεια της αρχαιολόγου κας Ντόριας Νικολάου, της Τεχνικού Α’ κας Μ. Μακρή-Τσιάμπερλαιν και ομάδας έξι εργατών.