«Ο πολιτισμός μιας χώρας δεν μετριέται με το πόσα λεφτά δίνει ένα υπουργείο στον χώρο του πολιτισμού, αλλά με τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφερόμαστε ο ένας στον άλλον», λέει στα «ΝΕΑ» ο υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού. Μιλά για θέματα πολιτισμού, για χαμένες ισορροπίες και εκπτώσεις, ορίζει κόκκινες γραμμές και αποκαλύπτει τι δεν θα του αφήσει πικρία όταν φύγει από την καρέκλα του υπουργού.

Είναι ένας από τους πιο σταθερούς υπουργούς, καθώς άντεξε σε όλους τους ανασχηματισμούς από το 2009. Στα χέρια του κρατά την πολιτική για τον πολιτισμό και τον τουρισμό και υποστηρίζει πως δεν θεωρεί κανένα από τα δυο ως βιομηχανία. Λίγο πριν φύγει το 2011 αποκαλύπτει στα ΝΕΑ πώς θα αντιμετωπίσει το φαινόμενο «πολιτισμός χωρίς κονδύλια» και παράλληλα κάνει απολογισμό ύστερα από δύο χρόνια στη θέση του υπουργού. Οι απόψεις του για διάφορα θέματα που έχουν απασχολήσει τη διαχείριση του πολιτισμού την τελευταία διετία παρατίθενται στη συνέχεια…

Γίνεται πολιτισμός χωρίς κονδύλια;

Πολιτισμός χωρίς κονδύλια γίνεται. Πολιτιστική πολιτική χωρίς κονδύλια δεν γίνεται. Ο πολιτισμός μιας χώρας μετριέται από τον τρόπο με τον οποίο ενεργούμε ως πολίτες της, πώς συμπεριφερόμαστε ο ένας στον άλλον, και όχι από τα κονδύλια που γράφει ο προϋπολογισμός της. Και οι προτεραιότητες που θέτουμε ως κοινωνία οριοθετούν το ποιοι είμαστε και σε τι πιστεύουμε. Οσοι πιστεύουν ότι έχουμε πολιτισμό επειδή έχουμε υπουργείο Πολιτισμού δεν γνωρίζουν τι είναι πολιτισμός.

Η πολιτιστική πολιτική μιας χώρας όμως είναι συνδεδεμένη με το ύψος των κονδυλίων που αφιερώνει σε αυτήν. Πριν από δύο χρόνια όταν αναλάβαμε, διαπιστώσαμε ότι πολλά λεφτά σπαταλιόντουσαν για λάθος λόγους και πολλούς τομείς το υπουργείο Πολιτισμού δεν τους άγγιζε καθόλου. Η πολιτιστική πολιτική δούλευε στον αυτόματο πιλότο χωρίς να έχουν εξεταστεί ούτε οι στόχοι της ούτε το όφελος για την κοινωνία. Λόγω και της έλλειψης χρημάτων αρχίσαμε τον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων με αποτέλεσμα να έχουμε δώσει έμφαση στο να μειώσουμε τη σπατάλη και να επενδύσουμε τα χρήματα που έχουμε, εκεί που πρέπει.

Νέες προτεραιότητες του ΥΠΠΟΤ

Η πρώτη είναι η σύνδεση της παραγόμενης πολιτικής με την κοινωνία. Δεύτερο σημείο αποτελεί η έμφαση στους νέους δημιουργούς. Και το τρίτο αφορά την εξωστρέφεια. Και οι τρεις αυτοί στόχοι ήταν ο καθένας για διαφορετικούς λόγους απολύτως απαραίτητοι για να μπορεί κάποιος να διατείνεται ότι ασκεί πολιτιστική πολιτική στην Ελλάδα. Επειδή όμως βρισκόμασταν στον αυτόματο πιλότο, είχαν δημιουργηθεί αγκυλώσεις, οι οποίες έπρεπε να σπάσουν: οι ίδιοι άνθρωποι έπαιρναν χρήματα για τους ίδιους λόγους, ασχέτως του τι παρήγαν και αν το προϊόν τους βοηθούσε πολιτιστικά την Ελλάδα. Από τα χρήματα που περνούσαν μέσα από το ΥΠΠΟΤ λίγα υπηρετούσαν τους στόχους αυτούς. Σήμερα έχουμε πείσει ότι η επένδυση σε αυτούς τους στόχους είναι σημαντική.

Και ο επαναπροσδιορισμός των προτεραιοτήτων θα έχει θύματα. Ορισμένα πράγματα είναι αδιαπραγμάτευτα, όπως η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, και αποτελούν την κόκκινη γραμμή κάτω από την οποία δεν μπορεί να πάει καμία Πολιτεία. Ακόμη και με λιγότερα κονδύλια σήμερα έχουμε κάνει περισσότερα πράγματα για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς ή την πάταξη της αρχαιοκαπηλίας σε σχέση με το παρελθόν. Εκεί όπου υπάρχουν επιλογές είναι τα πράγματα που χαίρουν πολιτικής διαφοροποίησης. Είναι φυσιολογικό αν αυτές οι επιλογές αφήνουν ορισμένους ανθρώπους στενοχωρημένους και απογοητευμένους, αλλά αυτή είναι η έννοια μιας πολιτιστικής πολιτικής. Το ζητούμενο είναι να ασκείται με κριτήρια και όχι με τις προσωπικές προτιμήσεις του εκάστοτε υπουργού.

Η διαφορά από το παρελθόν είναι ότι θέσαμε τις βάσεις ώστε η πολιτική αυτή να απορρέει από έναν ουσιαστικό διάλογο με ανθρώπους του πολιτισμού, που μπορεί να αναγνωρίσουν με μεγαλύτερη σαφήνεια ποιες είναι οι νέες προτεραιότητες, οι καινούργιες τάσεις μέσα στην κοινωνία, ποιοι είναι οι τρόποι με τους οποίους μπορεί η Πολιτεία να παρέμβει στον πολιτισμό. Αυτό είναι εξαιρετικά μεγάλης σημασίας διότι μέχρι τώρα όλη η πολιτιστική πολιτική είχε την εικόνα ρουσφετολογικής προσέγγισης, ενώ τώρα μπαίνουν κριτήρια συγκεκριμένα κι έτσι υπάρχει διαφάνεια και μπορεί να ασκηθεί στοχευμένη πολιτική πάνω σε εθνικές προτεραιότητες.

Δεν θα κάνουμε εκπτώσεις στις αρχές μας επειδή έχουμε ανάγκη από χρήματα. Αν κάνουμε την Ακρόπολη Disneyland θα χάσουμε πολλά περισσότερα από αυτά που θα κερδίσουμε. Οι προτάσεις που μας έχουν έρθει είναι πολλές και τις έχουμε απορρίψει, παρότι βεβαίως το υπουργείο θα κέρδιζε από αυτή την υπόθεση. Ομως επικαιροποιούμε τις προτεραιότητες και τις διαδικασίες για να αντιμετωπίσουμε αγκυλώσεις του παρελθόντος. Βάζουμε κανόνες και κριτήρια ώστε κάθε απόφαση να παίρνεται γρήγορα και με βάση τις πολιτικές μας προτεραιότητες.

Υπάρχει καλή και κακή διαφήμιση;

Υπάρχουν θεσμοθετημένοι τρόποι να διαφημίζεται μια εταιρεία μέσα από τον πολιτισμό, όπως η χορηγία μιας έκθεσης ή η συντήρηση ενός μνημείου. Δεν ανοίγουμε κανένα παράθυρο. Οι αρχές με τις οποίες παίρνουμε τις αποφάσεις για τις χορηγίες παραμένουν οι ίδιες, αυτό που θέλουμε να κάνουμε είναι να εκσυγχρονίσουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε αυτά τα θέματα ώστε να αποφύγουμε αγκυλώσεις και καθυστερήσεις. Εκείνο που τίθεται στο τραπέζι δηλαδή είναι οι επιλογές σχετικά με το πώς προβάλλονται οι χορηγοί μέσα από αυτές τις δράσεις. Στην απόφαση που εκδώσαμε δίνουμε το δικαίωμα επιλογών. Από εκεί και πέρα κάθε υπουργός κρίνεται από την απόφασή του. Και δεν πιστεύω ότι θα υπήρχε έλληνας υπουργός Πολιτισμού αυτή τη στιγμή που θα δεχόταν την εμπορική χρήση οποιουδήποτε μνημείου.

Δεν μου αρέσει ο όρος ότι ο πολιτισμός είναι βιομηχανία. Ούτε καν για τον τουρισμό δεν το λέω. Είναι άλλη μία ταμπέλα που βάζουμε αβίαστα για να δημιουργούμε εντυπώσεις. Ο πολιτισμός είναι ζωτικό στοιχείο της ζωής μας, αλλά τώρα πλέον είναι και μια δομημένη οικονομική δραστηριότητα. Σήμερα καλούμαστε να ενισχύσουμε τον πολιτισμό για να παρεμβαίνει στην καθημερινότητά μας, αλλά να βάλουμε και τάξη στον πολιτισμό ως οικονομική δραστηριότητα ώστε να μπορεί γίνει αναπτυξιακό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι βάζοντας κανόνες στον τρόπο παραγωγής και λειτουργίας του πολιτισμού και στον τρόπο που ενισχύεται από την Πολιτεία μπορεί να γίνει τεράστια αναπτυξιακή μηχανή.

Για το «άβατο» της Τοσίτσα…

Πιστεύω ότι το συγκεκριμένο πρόβλημα θα λυθεί μια για πάντα όταν ετοιμαστούν υποδομές. Πολλοί θεωρούν ότι η Αστυνομία πρέπει να διώξει τους ασθενείς από την Τοσίτσα και ύστερα να περιμένουμε να επιστρέψουν, διότι η επιστροφή τους είναι θέμα χρόνου. Τόσο εμείς όσο και το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη καταλήξαμε ότι δεν είναι σοβαρός τρόπος αντιμετώπισης ενός τόσο μεγάλου κοινωνικού προβλήματος. Γι’ αυτό, σε συνεργασία με το υπουργείο Υγείας αποφασίσαμε να αφιερώσουμε τα χρήματα από τις ρήτρες βίας του ΟΠΑΠ (σ.σ. τα εισπράττει ο ΟΠΑΠ όταν χορηγούμενες από αυτόν ομάδες εμπλέκονται σε επεισόδια) και τα επενδύουμε στη λειτουργία των κέντρων του ΟΚΑΝΑ στο Κέντρο της Αθήνας. Για να πάψουν οι ασθενείς να βρίσκονται στον δρόμο πρέπει να υπάρχουν προγράμματα μεθαδόνης. Θέλουμε λοιπόν να δημιουργηθούν οι υποδομές για την οριστική και όχι για ευκαιριακές λύσεις. Πιστεύω ότι έως το καλοκαίρι το θέμα θα έχει λήξει ουσιαστικά.