Περικυκλωμένο με μια μπλε λινάτσα, το τζαμί της Καλούτσιανης «παλεύει» να αναδείξει έναν άλλο χαρακτήρα, αυτόν του μνημείου, έναν χαρακτήρα διαφορετικό από αυτόν που του επιφύλαξε η πόλη τα τελευταία 90 χρόνια.

Εδώ και έναν χρόνο, ξεκίνησε η α’ φάση αποκατάστασης του τζαμιού από την πρώην Νομαρχία Ιωαννίνων και νυν Περιφέρεια Ηπείρου, υπό την επίβλεψη της 8ης Εφορείας Βυζαντινών Μνημείων. Το έργο παίρνει παράταση ολοκλήρωσης για του χρόνου το καλοκαίρι, καθώς κατά το στάδιο αυτό της αναστήλωσης του μνημείου υπήρξαν αρκετά απρόβλεπτα που δυσκολεύουν την πορεία των εργασιών. Εύλογα, από τη στιγμή που στο τζαμί δεν πάτησε ποτέ το πόδι του συντηρητής ή κάποιος ειδικός λόγω του ιδιοκτησιακού καθεστώτος.

Μέχρι το 2005, το οθωμανικό αυτό κτίριο ανήκε σε ιδιώτες. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών μετά τη μικρασιατική καταστροφή, το τζαμί της Καλούτσιανης θεωρήθηκε ακίνητη περιουσία των Τούρκων ανταλλαγέντων και μεταβιβάστηκε η διαχείρισή του στην Εθνική Τράπεζα, η οποία το πούλησε σε Γιαννιώτες ιδιώτες. Κατά την περίοδο της ιδιωτικοποίησης, το τζαμί φιλοξένησε από γραφεία ΚΤΕΛ μέχρι καφενεία, ζαχαροπλαστείο, μανάβικο κ.λπ. Τη δεκαετία του ’90, το υπουργείο Οικονομίας ξεκίνησε τις διαδικασίες απαλλοτρίωσης του ακινήτου, οι οποίες ολοκληρώθηκαν πριν από μερικά χρόνια, με τους ιδιώτες να αποζημιώνονται και με τους ενοίκους να αποχωρούν από το τζαμί.

Αυτή τη στιγμή, οι εργασίες αποκατάστασης δεν προχωρούν γρήγορα. Υπάρχει αρκετή καθυστέρηση σε αυτές, καθώς εκπονείται συμπληρωματική μελέτη, την οποία έχει αναλάβει πολιτικός μηχανικός της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων (σ.σ. η 8η Εφορεία δεν έχει πολιτικό μηχανικό στο ανθρώπινο δυναμικό της, οπότε συνεργάζεται με τη συγκεκριμένη υπηρεσία). Η συμπληρωματική μελέτη απαιτήθηκε μόλις μετά την απομάκρυνση των σχιστοπλακών από τη στέγη.

Η μελέτη αφορά τον τρόπο «δεσίματος» της στέγης, δεδομένου ότι στον θόλο υπάρχουν και τοιχογραφίες, οι οποίες δεν πρέπει να θιχτούν. Όπως διαπιστώθηκε με δοκιμαστικές τομές στο εσωτερικό του μνημείου, ο θόλος φιλοξενεί σε μεγάλη έκταση τοιχογραφικό διάκοσμο, ο οποίος αποτελεί σημαντικότατο στοιχείο για την τέχνη και την ιστορία του μνημείου και της περιοχής. Η 8η Εφορεία ετοιμάζει ήδη σύνταξη μελέτης για τη συντήρηση των τοιχογραφιών σε όλο το εσωτερικό, η οποία θα εφαρμοστεί στη β’ φάση αποκατάστασης του μνημείου, με την προϋπόθεση βέβαια ότι θα υπάρξει β’ φάση. Για να υπάρξει, χρειάζονται χρήματα, τα οποία είναι… είδος προς εξαφάνιση. Η παρούσα φάση χρηματοδοτείται από ιδίους πόρους , 300.000 ευρώ περίπου, της Περιφέρειας Ηπείρου. Για την επόμενη φάση, η οποία θα είναι αυτή που καταστήσει το μνημείο επισκέψιμο, δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια. Ωστόσο, η 8η Εφορεία είναι αισιόδοξη. «Εμείς θα κάνουμε τις μελέτες μας και ποτέ δεν ξέρεις. Μπορεί να ενταχθεί στο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ)», τονίζει στον «Η.Α.» η διευθύντρια Βαρβάρα Παπαδοπούλου.

Με την ολοκλήρωση της α’ φάσης των εργασιών, το τζαμί της Καλούτσιανης τουλάχιστον θα ευπρεπιστεί. Πέραν της στερέωσης του θόλου, θα γίνουν μεταξύ άλλων και εργασίες καθαρισμού των εξωτερικών όψεων. Όπως λέει και η κ. Παπαδοπούλου, «θέλουμε με τις παρεμβάσεις μας αυτές να προσδώσουμε μια κοσμιότητα στο μνημείο».

Υπάρχει εδώ και τρεις αιώνες

Το τζαμί της Καλούτσιανης, σύμφωνα με υπέρθυρη επιγραφή, είναι έργο του Χατζή Αχμέτ Πασά (γιου του Ασλάν Πασά), ο οποίος υπήρξε τοποτηρητής στα Γιάννενα (1720-1732). Ονομάστηκε έτσι από τις λέξεις «κανλί-τσιεσμέ» που σημαίνει βρύση αίματος, με πιθανή αναφορά στις αιματηρές διώξεις των χριστιανών μετά την κατάπνιξη του κινήματος του Διονυσίου του Φιλοσόφου, το 1611. Το τζαμί κατασκευάστηκε στη θέση παλαιότερου του 15ου αι., το οποίο ήταν χώρος προσευχής, χωρίς μιναρέ, και είναι ένα από τα τρία που σώζονται στην πόλη. Αποτελείται δε από μία τετράγωνη αίθουσα η οποία καλύπτεται με τρούλο και περιβάλλεται από κλειστή στοά. Σώζεται ολόκληρο εκτός από την πυραμοειδή απόληξη του μιναρέ.