Η οικονομική και συμβολική σημασία του αλατιού για τον αρχαίο και μεσαιωνικό κόσμο είναι τεράστια και πασίγνωστη. Το αλάτι συγκαταλέγεται στις πρώτες εμπορεύσιμες σπάνιες πρώτες ύλες (μαζί με τον οψιδιανό και το χαλκό), με αποτέλεσμα να θεωρείται ως έναυσμα για τις απαρχές εμπορίου μεγάλης εμβέλειας σε εποχές πριν την εφεύρεση της γραφής. Ταυτόχρονα, η περιβαλλοντική γνώση και η τεχνογνωσία και που χρειάζεται για την εξόρυξη του άλατος αποτελεί δείγμα προόδου, τεχνικής και κοινωνικής για την ομάδα ανθρώπων που ασχολείται με τη διαδικασία. Έτσι, αλατωρυχεία μεγάλων διαστάσεων προϋποθέτουν την ύπαρξη μιας οργανωμένης και εύπορης κοινωνίας γύρω από αυτά.

Και ακριβώς αυτό είναι που εντοπίστηκε στο Αζερμπαϊτζάν. Η έρευνα ξεκίνησε τη δεκαετία του ’70 από Γάλλους επιστήμονες του CNRS με στόχο να κατανοηθεί ο τρόπος ανάπτυξης και λειτουργίας εμπορικών δικτύων στη λεκάνη του Αράξου (Τουρκία, Αζερμπαϊτζάν, Ιράν) από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Και ήταν στο ορυχείο Duzdagi, ένα σημείο-κλειδί στον εμπορικό δρόμο μεταξύ της ιρανικής Ταμπρίζ και της Κωνσταντινούπολης που βρέθηκαν τα πρώτα ίχνη εξόρυξης και εμπορίας ορυκτού άλατος με την εικόνα ενός προϊστορικού εργατικού ατυχήματος. Πράγματι, σε μια από τις στοές είχαν τότε βρεθεί τα κατάλοιπα τεσσάρων εργατών μαζί με τα εργαλεία τους, ηλικίας τεσσάρων χιλιάδων ετών. Μόλις όμως το 2008, μια νέα ομάδα του CNRS με επικεφαλής την ειδική ερευνήτρια Catherine Marro και Αζέρους συνεργάτες ξεκίνησε συστηματική έρευνα στο ορυχείο, για να εντοπίσει αρχικά μια μεγάλη ομάδα κινητών ευρημάτων (εργαλεία και κεραμική). Το συγκλονιστικό είναι ότι ορισμένα από αυτά χρονολογούνται στα 4500 π.Χ., γεγονός που καθιστά το Duzdagi ως το παλαιότερο γνωστό κέντρο εξόρυξης και επεξεργασίας ορυκτού άλατος στον κόσμο. Μάλιστα, κεραμική του τοπικού πολιτισμού Κuro-Araxes μαρτυρά ότι το ορυχείο συνέχιζε να λειτουργεί και κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού.

Τα στοιχεία αυτά, μάρτυρες ενός αναπτυγμένου πολιτισμικού πλαισίου στην καρδιά της Ασίας, ανοίγουν νέα ερωτήματα για την έρευνα ως προς την ταυτότητα του λαού ή των λαών που εμπορεύονταν το αλάτι και τις ανάγκες που είχαν. Από την άλλη πλευρά, αναδεικνύουν τη σημασία που έχει για την αρχαιολογική έρευνα η γωνιά αυτή του κόσμου, που αφηρημένα αποκαλείται «το λίκνο των πολιτισμών» . Φαίνεται όμως ότι για την ονομασία αυτή έχουμε πλέον περισσότερα ουσιαστικά τεκμήρια.

Πηγή: Science Daily, 27/11/10

Ζ.Ξ.