Με διασημότερο έργο την εικόνα, σε μορφή μικρού αλταρίου, «Το Πάθος του Χριστού- Πιετά με Αγγέλους» του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, της οποίας η ταυτοποίηση έγινε από τη βυζαντινολόγο Νανώ Χατζηδάκη στη δεκαετία του 1990, η Συλλογή Μεταβυζαντινών Εικόνων Βελιμέζη παρουσιάζεται από μεθαύριο στο Μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης. Η ρωσική πόλη μπορεί να είναι ο 20ός σταθμός σε αυτό «το ταξίδι των εικόνων» της Συλλογής, που ξεκίνησε το 1997, αλλά είναι ένας σταθμός σημαντικός. Οχι μόνο επειδή το Ερμιτάζ είναι ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, αλλά και γιατί το ίδιο διαθέτει μια σημαντική συλλογή μεταβυζαντινών εικόνων, τη Συλλογή Λιχάτσεφ: ίσως τώρα, μετά την έκθεση της Συλλογής Βελιμέζη, είναι μια καλή ευκαιρία να επανεκτιμηθεί.
Η έκθεση, που θα διαρκέσει ως τις 13 Δεκεμβρίου, διοργανώνεται σε συνεργασία και με την υποστήριξη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, στο οποίο από το 2008 ανήκει η Συλλογή (48 εικόνες), μετά τη δωρεά του κ. Αιμίλιου Μαργαρίτη και του κ. Χρήστου Μαργαρίτη , απογόνων του συλλέκτη Αιμίλιου Βελιμέζη (1901-1946). Ο Αιγυπτιώτης Αιμίλιος Βελιμέζης, στενός συνεργάτης του Αντωνίου Μπενάκη, άρχισε να συλλέγει τις εικόνες στη διάρκεια της δεκαετίας 1936- 1946, εμπνεόμενος από το παράδειγμα του Μπενάκη και σε μια εποχή όπου η μεταβυζαντινή τέχνη ήταν ένα εντελώς άγνωστο και περιφρονημένο πεδίο. Η Συλλογή θα στεγαστεί μόνιμα στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος, η οποία ολοκληρώνεται με ταχύτατους ρυθμούς στη λεωφόρο Συγγρού.
«Τα ταξίδια της Συλλογής Βελιμέζη σημάδεψαν μέρη όπου η ελληνική κουλτούρα και ο ελληνικός πολιτισμός έχουν καταλήξει να μείνουν ως βάση της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας» είπε ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση κ. Αντώνης Παπαδημητρίου, παρουσιάζοντας το γεγονός σε συνέντευξη Τύπου που δόθηκε χθες, πλαισιωμένος από την κυρία Νανώ Χατζηδάκη, η οποία έχει μελετήσει και συντάξει τον επιστημονικό κατάλογο της Συλλογής, και τον εκπρόσωπο της ρωσικής πρεσβείας κ. Αλεξάντρ Χομένκο. Αναφερόταν βεβαίως σε πόλεις με έντονη την ελληνική παρουσία, όπως η Βιέννη, η Βενετία και η Αλεξάνδρεια, αλλά και σε πόλεις όπως το Λονδίνο, το Βερολίνο, η Πράγα, η Κρακοβία, η Βαρκελώνη, η Νίκαια, το Τολέδο, η Λισαβόνα, η Λίμα, σταθμοί σε αυτό το ταξίδι των εικόνων- όπου τις είδαν περισσότεροι από 500 χιλιάδες επισκέπτες. Για την έκθεση, η οποία τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια, έχει εκδοθεί ειδικός κατάλογος στα ρωσικά και στα αγγλικά. Επιμελητής της είναι ο κ. Χρήστος Μαργαρίτης .
Η «δυτική» εικόνα του Θεοτοκόπουλου
Οι παλαιότερες εικόνες της Συλλογής προέρχονται από εργαστήρια ζωγράφων της βενετοκρατούμενης Κρήτης (15ος- 16ος αι.). Το σημαντικότερο έργο αυτής της περιόδου είναι η δυτικού χαρακτήρα εικόνα του Θεοτοκόπουλου που φιλοτεχνήθηκε από τον καλλιτέχνη με την τεχνική των κρητικών εικόνων, όπως σημειώνει η Νανώ Χατζηδάκη, πριν από την αναχώρησή του από την Κρήτη. Σημαντικός είναι επίσης ο αριθμός εικόνων από εργαστήρια κρητικών ζωγράφων που κατέφυγαν στα Επτάνησα μετά την άλωση του Ηρακλείου από τους Οθωμανούς, το 1669, όπως ο Εμμανουήλ Τζάνες.
Πηγή: Το Βήμα, 9/9/09
