Η Επιτροπή Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ) και η Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης (ΥΣΜΑ) παρουσιάζουν την νέα τους ταινία με τίτλο «Πονταδόρος: αντιγράφοντας το τυχαίο». Η ταινία, που υλοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Γραφείου Τεκμηρίωσης της ΥΣΜΑ, πραγματεύεται το ζήτημα της κατασκευής συμπληρωμάτων με τη χρήση σημειοθέτη (ή «πονταδόρου», όπως αποδίδεται στο λεξιλόγιο της μαρμαροτεχνίας) για τις ανάγκες της αποκατάστασης των μνημείων της Ακρόπολης.

Πιο συγκεκριμένα η ταινία, αντλώντας το υλικό της από το πλούσιο φωτογραφικό και κινηματογραφικό Αρχείο της ΕΣΜΑ/ΥΣΜΑ, παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο μια παραδοσιακή μέθοδος αντιγραφής γλυπτών σε λίθο αξιοποιήθηκε στα έργα της Ακρόπολης και χρησιμοποιήθηκε ανελλιπώς από την έναρξή τους, το 1975, για να εξασφαλίσει την άριστη εφαρμογή των αρχαίων θραυσμάτων με τα νέα συμπληρώματα.

Για να δείτε την ταινία, πατήστε εδώ.

Η μέθοδος αντιγραφής με χρήση «πονταδόρου»

Η πρώτη εφαρμογή της μεθόδου κατασκευής συμπληρωμάτων με χρήση σημειοθέτη (ή «πονταδόρου») χρονολογείται στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Την περίοδο εκείνη, ένα σημαντικό αρχαιολογικό και αναστηλωτικό έργο επιτελείται στη Στοά του Ιερού της Αρτέμιδος στη Βραυρώνα, υπό την επίβλεψη του αρχαιολόγου Ιωάννη Παπαδημητρίου και με τη συμβολή του αρχιτέκτονα Χαράλαμπου Μπούρα. Στο έργο συμβάλλει, επίσης, ο εμπειρότατος γλύπτης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, Στέλιος Τριάντης.

Κατά τη διάρκεια των εργασιών συλλαμβάνεται και αξιοποιείται για πρώτη φορά, με πρωτοβουλία του Χ. Μπούρα και του Σ. Τριάντη, η τεχνική της χρήσης του «πονταδόρου» για την κατασκευή συμπληρωμάτων. Έως τότε η αναστηλωτική πρακτική επέτασσε την απολάξευση θραυσμένων επιφανειών, ώστε να δημιουργηθούν επίπεδες επιφάνειες λίθου, που θα συναρμόζονταν εύκολα με τα νέα συμπληρώματα.

Η νέα τεχνική με τη χρήση «πονταδόρου» προέβλεπε την κατασκευή συμπληρώματος σε τρία στάδια: αρχικά, με τη χρήση ενός εύπλαστου υλικού (γύψος) κατασκευαζόταν εκμαγείο της ελλείπουσας επιφάνειας· κατόπιν το γύψινο εκμαγείο αντιγραφόταν –με την τεχνική της μεταφοράς σημείων και με τη βοήθεια συσκευής που ονομάζεται σημειοθέτης (ή «πονταδόρος»)– σε λίθο· και, τέλος, το αρχαίο θραύσμα συγκολλούνταν με το συμπλήρωμά του. Η χρήση της τεχνικής αυτής εξασφάλιζε την άριστη συναρμογή του αρχαίου θραύσματος και του συμπληρώματος, χωρίς να επιβάλλει απολάξευση της επιφάνειας θραύσης.

Είναι σαφές από την  παραπάνω περιγραφή ότι η χρήση του πονταδόρου στην αναστήλωση διασφάλιζε την αρχή της «αναστρεψιμότητας», που επιτάσσει οι επεμβάσεις να είναι «αναστρέψιμες», δηλαδή το αρχαίο υλικό να μπορεί να επανέλθει στην κατάσταση που βρισκόταν πριν από την επέμβαση, ώστε, σε περίπτωση που μελλοντικά βρεθεί το ελλείπον αρχαίο θραύσμα, αυτό να μπορεί να αντικαταστήσει το συμπλήρωμα.

Το 1975, με την έναρξη των έργων αποκατάστασης των μνημείων της Ακρόπολης, η ΕΣΜΑ –στην οποία συμμετέχει ενεργά από την ίδρυσή της ο Χ. Μπούρας– υιοθετεί τη μέθοδο αυτή για την κατασκευή των συμπληρωμάτων από νέο μάρμαρο. Έκτοτε η μέθοδος χρησιμοποιείται ανελλιπώς, διασφαλίζοντας την άψογη εφαρμογή αρχαίου και νέου μαρμάρου.

Σχετικά με την ταινία

Η ταινία «Πονταδόρος: αντιγράφοντας το τυχαίο» αξιοποιεί το πλούσιο φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό που φυλάσσεται στο Αρχείο της ΥΣΜΑ/ΕΣΜΑ, για να παρουσιάσει τη χρήση του «πονταδόρου» στην αναστήλωση των μνημείων της Ακρόπολης. Μέσω συνεντεύξεων με σημαντικούς συντελεστές του έργου, το αρχειακό υλικό αναδεικνύεται με αποτέλεσμα μια εύληπτη, αλλά όχι απλοϊκή, παρουσίαση της μεθόδου. Σήμερα, που η νέα τεχνολογία παρέχει πλέον πολλές ευκαιρίες για την απλοποίηση και την επιτάχυνση της διαδικασίας κατασκευής συμπληρωμάτων (καθώς δίνεται η δυνατότητα ψηφιακής σάρωσης των αρχαίων θραυσμάτων και διαμόρφωσης συμπληρωμάτων με χρήση της τεχνολογίας CNC – δηλαδή ηλεκτρονικού παντογράφου) και η χρήση του «πονταδόρου» στα εργαστήρια της Ακρόπολης τείνει να περιοριστεί, η ταινία απαθανατίζει τη συμβολή της μεθόδου στα έργα αναστήλωσης των μνημείων της Ακρόπολης επί δεκαετίες, βρίσκει την ευκαιρία να παρουσιάσει στο κοινό το σημαντικότατο επιστημονικό και τεχνικό έργο που επιτελείται στον βράχο της Ακρόπολης και να μιλήσει για το παρόν και το μέλλον των έργων Ακροπόλεως.

Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε τον ιστότοπο της ΥΣΜΑ.