Το φρούριο των Αιγοσθένων, στο Πόρτο Γερμενό της Δυτικής Αττικής, κτίστηκε στο β΄ μισό του 4ου αιώνα π.Χ. και αποτελεί ένα από τα επιβλητικότερα αρχαία φρούρια στον ελλαδικό χώρο. Είναι κτισμένο στις υπώρειες του Κιθαιρώνα και εκτείνεται έως τη θάλασσα στην ανατολική πλευρά του Κορινθιακού κόλπου, στον όρμο των Αιγοσθένων.
Το φρούριο αποτελείται από την ακρόπολη και την κάτω πόλη. Η ακρόπολη είναι κτισμένη σε χαμηλό λόφο, σε απόσταση 450 μ. από τη θάλασσα. Έχει ορθογώνιο σχήμα και ορίζεται περιμετρικά από περίβολο με πύργους. Η ανατολική της πλευρά σώζεται σε μεγάλο ύψος, ενισχύεται από τέσσερις πύργους και έχει μικρή πυλίδα.
Ο εντυπωσιακός πύργος της νοτιοανατολικής γωνίας της ακρόπολης είναι ο μεγαλύτερος και ψηλότερος πύργος του φρουρίου. Συγκαταλέγεται στα σπουδαιότερα μνημεία της αρχαίας οχυρωματικής τέχνης. Είναι σήμερα αναστηλωμένος στην πλήρη μορφή του και προσβάσιμος στο εσωτερικό του και στους τρεις ορόφους του.
Η ακρόπολη συνδεόταν με το λιμάνι με μακρά τείχη. Σώζεται μόνο το βόρειο μακρό τείχος, που περιλαμβάνει τουλάχιστον επτά πύργους και δύο πύλες. Ο τελευταίος πύργος του είναι βυθισμένος εν μέρει στη θάλασσα.
Ένδειξη για τη συνέχιση της κατοίκησης κατά τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους αποτελεί η πεντάκλιτη βασιλική του 5ου αιώνα μ.Χ. Επάνω στα ερείπια της βασιλικής, κτίστηκε, τον 11ο αιώνα, το μικρό εκκλησάκι της Παναγίας ή Αγίας Άννας με αρχαίο οικοδομικό υλικό. Στην Ύστερη Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή περίοδο, ο χώρος της ακρόπολης φιλοξένησε μοναστήρι, από το οποίο σώζονται τα ερείπια κελιών, καθώς και το καθολικό, αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο.
Το 1981, ο ισχυρός σεισμός των Αλκυονίδων στον Κορινθιακό κόλπο επέφερε σημαντικές βλάβες και καταρρεύσεις στο φρούριο.
Από το 2011 το Υπουργείο Πολιτισμού έχει ξεκινήσει σημαντικά έργα αναστήλωσης και αποκατάστασης του φρουρίου.
Ευγενία Τσάλκου
Αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής
