Ενότητα 13: Η περίοδος των Δυτικών κυριάρχων.
Το 1204, με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, η Βυζαντινή αυτοκρατορία καταλύεται και στα εδάφη της Σταυροφόροι και Βενετοί ιδρύουν έναν μεγάλο αριθμό φραγκικών και λατινικών κρατιδίων.
Η Βοιωτία, με τις γειτονικές Αττική και Μεγαρίδα, περιέρχεται στο κράτος που ιδρύει ο Φράγκος ιππότης Όθωνας ντε λα Ρος (περ. 1204-1225), γνωστό ως Δουκάτο των Αθηνών, που με πρωτεύουσα τη Θήβα αναδεικνύεται σε ένα από τα σημαντικότερα κρατίδια
του ελλαδικού χώρου.
Τα επόμενα χρόνια θα είναι ταραχώδη· το 1311 Καταλανοί μισθοφόροι στρατιώτες στρέφονται εναντίον των Φράγκων και το Δουκάτο περιέρχεται στη δικαιοδοσία τους.
Το 1380 μισθοφόροι στρατιώτες από τη Ναβάρρα της Ισπανίας εκδιώκουν τους Καταλανούς παραμένοντας για σύντομο χρονικό διάστημα στην περιοχή.
Το 1388 περίπου το Δουκάτο περιέρχεται στη φλωρεντινή οικογένεια των Ατζαγιόλι, οι οποίοι μεταφέρουν την πρωτεύουσά του στην Αθήνα, μέχρι το 1460, οπότε οι Οθωμανοί καταλύουν οριστικά τη μακρόχρονη παρουσία των Δυτικών στην περιοχή.
Οι δυτικοί ηγεμόνες εφαρμόζουν στη Βοιωτία το φεουδαρχικό σύστημα διακυβέρνησης, διαιρώντας τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις της υπαίθρου σε μικρούς κλήρους που διανέμονται σε ιππότες, επιφορτισμένους με τη στρατιωτική άμυνα της περιοχής.
Στη Θήβα ενθρονίζεται Λατίνος αρχιεπισκόπος, ενώ ο ορθόδοξος κλήρος αντικαθίσταται με καθολικό. Οι ορθόδοξοι, ωστόσο, γηγενείς πληθυσμοί εξακολουθούν να ασκούν την πίστη τους, όπως φανερώνει ο μεγάλος αριθμός 1204 – 1460 μ.Χ. τοιχογραφημένων εκκλησιών της περιόδου.
Η οικονομία του Δουκάτου βασίζεται κυρίως στην αγροτική παραγωγή και στη βοιωτική ύπαιθρο αναπτύσσονται πολυάριθμοι αγροτικοί οικισμοί, όπως αυτός του Πάνακτου, όπου οι γηγενείς κάτοικοι καλλιεργούν τη γη για λογαριασμό των δυτικών φεουδαρχών.
Η Θήβα, Estives σύμφωνα με τις δυτικές πηγές, γνωρίζει μεγάλη οικονομική και εμπορική ακμή. Τη σημασία της ως διοικητικό κέντρο της περιοχής επιβεβαιώνει η εδώ εγκατάσταση του νομισματοκοπείου του Δουκάτου.
Ο επισκέπτης εισάγεται στην ενότητα 13 με την πήλινη εφυαλωμένη κούπα με παράσταση πολεμιστή, που απηχεί τις έντονες μαχητικές συγκρούσεις της περιόδου (Προθ. 202α).
Το θέμα του πολέμου διαπραγματεύεται και στην επόμενη Προθήκη 202, όπως και στο
βάθρο 144, όπου εκτίθενται μπάλες πολιορκητικών μηχανών.
Στη συνέχεια, παρουσιάζεται η δυτική τέχνη των εγκατεστημένων στη Βοιωτία ηγεμόνων με χαρακτηριστικά γλυπτά από τη Θήβα (βάθρα 145-146).
Κατόπιν, εκτίθενται αντικείμενα καθημερινής ζωής από το Πάνακτο (Προθ. 203-204, βάθρα 147-148) και κατάλοιπα εργαστηρίων κεραμικής και μεταλλουργίας
από τη Θήβα (Προθ. 206).