Ο Ταρσανάς ή Αρσανάς είναι δημώδης όρος της κοινής ναυτικής γλώσσας.
Όταν χρησιμοποιούμε τη λέξη Ταρσανάς εννοούμε κυρίως ναυπηγικές μονάδες και νεώρια στα οποία ανελκύονται σκάφη συνήθως αλιευτικά και λέμβοι για καθαρισμούς, υφαλοχρωματισμούς αλλά και φύλαξη.
Με το όνομα αυτό ως τοπωνύμιο φέρονται πολλές περιοχές (όρμοι), στις οποίες υπάρχουν ή υπήρξαν παλαιότερα παρόμοιες εγκαταστάσεις.
Σημαντικότερες περιοχές που φέρουν το όνομα Ταρσανάς και είναι περισσότερο καθιερωμένες μ΄ αυτό, είναι :
Στον τόπο μας και ιδιαίτερα στην Ποταμιά της Θάσου υπάρχει ο «Αγιορείτικος Ταρσανάς» με το μικρό λιμενοβραχίωνα στον απάνεμο ομόνυμο κόλπο της Ποταμιάς. Σήμερα είναι πολιτιστικό κέντρο της κοινοτητας Ποταμιάς.
Επίσης στον Λιμένα της Θάσου ο παλαιός Ταρσανάς της οικογένειας Γουργιώτη (1890 – 1970) που σταμάτησε να λειτουργεί ως ταρσανάς και σήμερα είναι ομώνυμος τουριστική πλάζ .
Το Ταρσανά – Μπουρνού, βόρειο ακρωτήριο του Ελλησπόντου, στην ασιατική ακτή.
Ο Ταρσανάς Άνδρου, μικρός όρμος της Άνδρου.
Ο Ταρσανάς Σύρου, μικρός όρμος νότια της Ερμούπολης Σύρου.
Ο Ταρσανάς Μυκόνου, νότιο ακρωτήριο και ομώνυμος όρμος της Μυκόνου.
Ο Ταρσανάς Κρήτης, όρμος κοντά στο Ακρωτήρι (Χανιά), που αποτελεί το ΒΑ. τμήμα του όρμου Καλαθά.
Σε πολλά επίσης μέρη αναφέρεται ο όρος ταρσανάς ως σημείο και μόνο ανέλκυσης σκαφών για περιορισμένες επισκευές, υφαλοχρωματισμούς κ.λπ. όπως π.χ. ο ταρσανάς της Σάμου που είναι στο Καρλόβασι, ο ταρσανάς του Γυθείου, στη βόρεια ακτή της νήσου Κρανάης, ο ταρσανάς Νάξου, στο νότιο άκρο του λιμένα της, κ.λπ. Στις περιπτώσεις αυτές ο όρος Ταρσανάς ταυτίζεται με τον επίσης δημώδη όρο της κοινής ναυτικής γλώσσας Καρνάγιο που είναι ενετικής προέλευσης (φραγκολεβαντίνικος).
Χαρακτηριστικοί είναι οι μικροί “αρσανάδες” που υπάρχουν στο Άγιο Όρος όπου φυλάσσονται οι μικρά καϊκια, ο εξαρτισμός τους και δύχτια αλιείας των παράλιων Μονών, και που αποτελούν τα από θαλάσσης σημεία προσέγγισης σ΄ αυτές (κοινώς: σκάλες).
Ο συγκεκριμένος Αρσάς της εικονας, κατασκευάστηκε και είναι ομοίωμα απο το καρνάγιο ή ταρσανάς ή καλαφάτια του Πρίνου Θάσου. Στη Θάσο υπήρχαν δέκα και λειτουργούν δύο. Στην Καβάλα υπήρχαν επίσης δύο ταρσανάδες οι οποίοι συνεχίζουν να λειτουργούν.
Ταρσανάς – δάνεια λέξεων *
Dar al sina a (αραβικά) είναι το ναυπηγείο
Dar as sanah (αραβικά) μεσω Σικελίας σε διάφορες γλώσσες έγινε tarzana και στα ελληνικά ταρσανάς.
Dar as sanah a (αραβικά) ο εργαζόμενος στο ταρσανά.
Arsenale (βενετσιάνικα) είναι το οπλοστάσιο, το καραβοστάσι, αποθήκη που στα ελληνικά έγινε αρσενάλι – αρσανάς – ταρσανάς.
Καρένα ή καρίνα είναι η αρχαία τρόπις. Πρόκεται για το το κατώτερο τμήμα του πλοίου που εκτείνεται σε όλο το μήκος του.Καρενάρισμα είναι η εργασία καθαρισμού της καρίνας και ο τόπος καρνάγιο.
Galafa (αραβικά) και στα ελληνικά ο καλαφάτης.
*Ταξίδια στη Βυζαντινές θάλασσες, Συλλογικό έργο, Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων, 2002, σ. 23
* Ο τελευταίος Παλαιολόγος, Γ. Λεονάρδος, Λιβάνη, 2007, σ. 20
*Λεξικο αρχαίας Ελληνικής γλώσης, Ι Σταματάκου,
* αποσπάσματα απο το Λεξιλόγιο – δάνεια λέξεων του ανέκδοτου βίβλίου Ψηφίδες της ναυτικής ιστορίας του τόπου μας του Ελ. Παπαγιαννάκη.