Διάλεξη του ομότιμου αναπληρωτή καθηγητή φιλοσοφίας ΑΠΘ Παύλου Καϊμάκη, με τίτλο «Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός είναι εικαστικός ή μουσικός;».
Η διάλεξη πραγματοποιείται στο πλαίσιο κύκλου επιστημονικών διαλέξεων, υπό τον γενικό τίτλο «Τετάρτες στο Μουσείο – Αρχαιολογικές Διαλέξεις», που διοργανώνει το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο των Φίλων του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης.
Είσοδος ελεύθερη.
Περίληψη διάλεξης
Από τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό έχουν σωθεί πάρα πολλά και πολύ σημαντικά έργα, που προέρχονται από την περιοχή των εικαστικών τεχνών. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για έναν πολιτισμό εικαστικό. Στην πραγματικότητα, ο πολιτισμός αυτός ήταν κατά βάσιν μουσικός.
Κατ’ αρχήν η σημασία της μουσικής στη ζωή των Ελλήνων είναι τεράστια. Όλες οι θρησκευτικές τελετές –θυσίες, σπονδές, πομπές– συνοδεύονταν από μουσική. Αλλά και στην ιδιωτική ζωή, τίποτε δεν γινόταν χωρίς μουσική. Από τη γέννηση ως το θάνατο, υπήρχαν ειδικά τραγούδια για τα πολύ σημαντικά γεγονότα, όπως ο γάμος ή η κηδεία, αλλά και για καθημερινές ασχολίες, όπως οι αγροτικές εργασίες ή τα συμπόσια. Η μουσική ήταν πανταχού παρούσα.
Υπάρχουν όμως και πρόσθετα στοιχεία, που δείχνουν την υπεροχή της μουσικής έναντι των εικαστικών τεχνών στην κοσμοθεωρία των αρχαίων Ελλήνων:
1) Ο ρόλος της μουσικής στην αρχαιοελληνική εκπαίδευση: είναι ένα από τα τρία
αντικείμενα του εκπαιδευτικού προγράμματος, μαζί με τη γλώσσα και τη γυμναστική. Η
ζωγραφική εμφανίζεται μόνο από την εποχή του Αριστοτέλη και μετά, και δεν είναι
υποχρεωτική, αλλά προαιρετική.
2) Στην αρχαιοελληνική μυθολογία, οι 9 Μούσες είναι αφιερωμένες στις τέχνες της
μουσικής, του θεάτρου ή του χορού καθώς και στις επιστήμες της ιστορίας και της
αστρονομίας. Δεν υπάρχει καμία Μούσα για τη γλυπτική ή τη ζωγραφική.
3) Από την αρχαιοελληνική γραμματεία μας έχουν σωθεί πολλά και σημαντικά θεωρητικά
κείμενα για τη μουσική από συγγραφείς όπως ο Ευκλείδης, ο Πτολεμαίος, ο Πλούταρχος
και άλλοι. Για τις εικαστικές τέχνες δεν υπάρχει κανένα σχετικό κείμενο.
Με βάση τα παραπάνω, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι από τους αρχαίους Έλληνες
απουσιάζει το θεωρητικό ενδιαφέρον για τις εικαστικές τέχνες, ενώ δεν συμβαίνει το ίδιο για τη μουσική. Μ’ αυτή την έννοια, ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός είναι μουσικός και όχι
εικαστικός.