Mια νέα περίοδο διάδρασής της με την τοπική κοινωνία και τη νεότερη ιστορία της εγκαινιάζει η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κιλκίς τιμώντας την επέτειο των 100 χρόνων από τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου με τη διοργάνωση μιας επετειακής θεματικής έκθεσης υπό τον τίτλο «Αρχαιολογία εν καιρώ πολέμου στο Κιλκίς. Από τα χαρακώματα των μαχών… στα σκάμματα των ανασκαφών».
Σκοπός της έκθεσης είναι να φωτίσει μία σχετικά άγνωστη διάσταση του Πολέμου, ειδικότερα στην περιοχή του Κιλκίς, συγκεκριμένα την αυγή της αρχαιολογικής έρευνας σε τεχνητούς γήλοφους (τούμπες, τράπεζες ή τύμβοι) του τοπίου του Κιλκίς στη διάρκεια της εξέλιξης του Μακεδονικού Μετώπου, ενός από τα πέντε κύρια μέτωπα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η δημιουργία του Μακεδονικού Μετώπου αποσκοπούσε κυρίως στην αναχαίτιση της επικείμενης καθόδου του συνασπισμού των Κεντρικών Δυνάμεων ή της Τετραπλής Συμμαχίας (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Οθωμανική Αυτοκρατορία, Βουλγαρία) στο Αιγαίο.
Στο πλαίσιο της διάνοιξης χαρακωμάτων, δηλαδή της καθοριστικής στρατιωτικής πρακτικής του Μεγάλου Πολέμου, αλλά και γενικότερα της υλοποίησης στρατιωτικών έργων υποδομής για την υποστήριξη του Μακεδονικού Μετώπου, οι συμμαχικές δυνάμεις εντόπιζαν, σε συγκεκριμένα υψώματα της κοιλάδας του Αξιού, υλικά κατάλοιπα από οικισμούς και νεκροταφεία των προϊστορικών και πρώιμων ιστορικών κοινοτήτων της περιοχής.
Οι τυχαίες αυτές αποκαλύψεις αρχαιολογικών θέσεων προκάλεσαν τη διενέργεια ανασκαφών μικρής κλίμακας σε ορισμένες θέσεις, όπως στην Τσαουσίτσα (σήμ. Ποντοηράκλεια) ή την Αξιούπολη, στις οποίες συμμετείχαν διάφοροι επιστήμονες, αρχαιολόγοι, φιλόλογοι, ακόμη και γιατροί, που υπηρετούσαν στα συμμαχικά στρατεύματα.
Οι πρώτες εκείνες ιδιόμορφες ανασκαφές, μέσα στη δίνη των μαχών, κέντρισαν το ενδιαφέρον κυρίως των Άγγλων αρχαιολόγων και αποτέλεσαν το εφαλτήριο για τη μετέπειτα πιο συστηματική και στοχευμένη αρχαιολογική και τοπογραφική έρευνα στην περιοχή του Κιλκίς.
Τα αποτελέσματα αυτών των μεσοπολεμικών και μεταπολεμικών πρωτοπόρων ερευνών φώτισαν σημαντικά το άγνωστο, μέχρι τότε, παρελθόν της ευρύτερης περιοχής. Μέχρι και σήμερα εξακολουθούν να αποτελούν σημείο αναφοράς στις μεταγενέστερες μελέτες και έρευνες στο χώρο της Kεντρικής Μακεδονίας για την προϊστορική και ιδιαίτερα την πρωτο-ιστορική περίοδο.
Το περιεχόμενο της έκθεσης
Τη θεματική της έκθεσης υποστηρίζουν τέσσερις κατηγορίες εποπτικού υλικού:
– Οπτικό υλικό (καρτ ποστάλ), προερχόμενο από πολλές διαφορετικές πηγές (Βρετανική Σχολή Αθηνών, Imperial War Museum, Classical Art Research Centre – University of Oxford, Συλλογή Βασιλείου Νικόλτσιου, Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, Γενικά Αρχεία του Κράτους – Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας, ΟΠΠΕ – Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, Συλλογή Ιωάννη Μέγα – Βιβλιοθήκη Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, University Studio Press κ.ά.).
– Επιλεγμένα αρχαιολογικά αντικείμενα, προερχόμενα από τις πρώτες εκείνες ανασκαφές, που ανήκουν πλέον, στο εκθεσιακό απόθεμα του Αρχαιολογικού Μουσείου Κιλκίς.
– Αντικείμενα στρατιωτικά από τα χρόνια του Μακεδονικού Μετώπου (από τη Συλλογή Βασιλείου Νικόλτσιου).
– Διόραμα αναπαράστασης χαρακώματος (κατασκευή Βασίλειος Νικόλτσιος).
– Εκπαιδευτικό οπτικοακουστικό υλικό (video 8’’)
H φιλοσοφία σχεδιασμού της έκθεσης, του οποίου η σύλληψη έγινε από την εταιρεία Polyptychon Yπηρεσίες Πολιτισμού, βασίζεται σε τρεις βασικές αρχές: αρθρωτή σχεδίαση, εύκολη μεταφορά και χρήση αποκλειστικά φιλικών προς το περιβάλλον υλικών. Ο σχεδιασμός της έκθεσης είναι πολυαισθητηριακός, καθώς συνθέτει την παρουσίαση αυθεντικών (αρχαίων και νεότερων) μουσειακών αντικειμένων, το ψηφιακό έκθεμα και τον ηχητικό σχεδιασμό, κάτι που οι διοργανωτές θεωρούν απαραίτητο για τη δημιουργία μιας ολιστικής οπτικοακουστικής μουσειακής εμπειρίας.
Η σημειολογία των εγκαινίων
Τα εγκαίνια της έκθεσης έκθεσης θα πραγματοποιηθούν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κιλκίς, την Κυριακή 11 Νοεμβρίου 2018, και ώρα 11.00, από τον Υφυπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού, Κωνσταντίνο Στρατή. Όπως επισημαίνουν οι διοργανωτές, η ημερομηνία αυτή είναι σημειολογική: στις 11 Νοεμβρίου 2018, στις 11.00 το πρωί, συμπληρώνονται ακριβώς 100 χρόνια από την επίσημη ανακωχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και της παύσης του αιματοκυλίσματος στα πεδία των μαχών και του Μακεδονικού Μετώπου, που έλαβαν χώρα, κατά κύριο λόγο, στο βόρειο τμήμα της περιοχής του Κιλκίς.
Στο πλαίσιο των εγκαινίων της έκθεσης, ο καλλιτεχνικός διευθυντής, η αναπληρώτρια καλλιτεχνική διευθύντρια και ένας ακόμη ηθοποιός του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος θα αναγνώσουν αποσπάσματα λογοτεχνικών διηγημάτων για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως από το «Η Ζωή εν Τάφω» του Στρατή Μυριβήλη κ.ά. Οι ηχογραφημένες αναγνώσεις των λογοτεχνικών κειμένων, των οποίων τα πνευματικά δικαιώματα παραχωρήθηκαν στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Κιλκίς, ενσωματώθηκαν στον ηχητικό σχεδιασμό της έκθεσης.
Επιπλέον, στην επικοινωνιακή προβολή των εγκαινίων θα συμβάλουν η Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία «ΤΕΧΝΗ» και μαθητές της θεατρικής ομάδας του 2ου ΓΕΛ Κιλκίς.
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 31 Μαΐου 2019.
