Το συγκρότημα των παλιών σταβλικών εγκαταστάσεων του λιμένα Θεσσαλονίκης, καθώς και ο περιβάλλων χώρος τους, έκτασης 20.000 τ.μ., θα μπορούσε να αναπλαστεί, διατηρώντας το μνημειακό του φορτίο και να επανασυνδεθεί με σύγχρονες δραστηριότητες, ώστε να αποτελέσει και πάλι λειτουργικό τμήμα του λιμανιού και της πόλης, όπως άλλωστε συνέβαινε από τα τέλη του 19ου αι. μέχρι και το μεγαλύτερο διάστημα του 20ού αι., οπότε και η εξέλιξη των πραγμάτων επέβαλε την αχρησία τους.

Η αναστροφή αυτής της κατάστασης των ερειπωμένων κτιρίων, «αρχιτεκτονικών διαμαντιών» του περασμένου αιώνα, και η κατάθεση ιδεών με κύρια στόχευση, αφενός τη διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και αφετέρου την ανεύρεση μιας νέας λειτουργικότητας, αποτέλεσε το αντικείμενο του πανελλήνιου αρχιτεκτονικού διαγωνισμού ιδεών, που προκήρυξε ο ΟΛΘ, με τίτλο «Αποκατάσταση και επανάχρηση του συγκροτήματος των σταβλικών εγκαταστάσεων και του περιβάλλοντα χώρου τους», ο οποίος ολοκληρώθηκε με επιτυχία και ανέδειξε αξιόλογες σχεδιαστικές προτάσεις, που βραβεύθηκαν και πλέον προβάλλονται σε έκθεση, μέσα στο λιμάνι.

Τα εγκαίνια της έκθεσης του διαγωνισμού έγιναν στην Αποθήκη Στρατού, στον πρώτο προβλήτα του λιμανιού της Θεσσαλονίκης και σε αυτήν παρουσιάζονται τα σχέδια όλων των προτάσεων και εκθέτονται τα προπλάσματα (μακέτες) των μελετών, που απέσπασαν το πρώτο, το δεύτερο και το τρίτο βραβείο.

«Η πρόταση μας βασίστηκε στο πρόγραμμα που μας δόθηκε, δηλαδή, να γίνει το συγκρότημα των στάβλων μια “θερμοκοιτίδα” νεοφυών επιχειρήσεων, σε αυτό το πλαίσιο στηρίχθηκε όσον αφορά στη χρήση. Επίσης, αναφέρεται στην ανάδειξη των ιστορικών κελυφών και του περιβάλλοντος χώρου, που είναι ένας πολύ σημαντικός βιομηχανικός τόπος, ιδιαίτερα βιομηχανικά κτίρια, τα οποία είναι εγκαταλειμμένα, αποκομμένα από τη ζωή του λιμανιού και αποκομμένα από την πόλη», είπε η συμμετέχουσα στην ομάδα των διακριθέντων, με το πρώτο βραβείο, αρχιτεκτόνων μηχανικών, επίκουρη καθηγήτρια του ΑΠΘ, Μαρία Δούση.

Η Μαρία Δούση υπογράμμισε ότι ο διαγωνισμός ήταν ένα θετικό «πρώτο βήμα», που κινητοποίησε πανελλήνια τους αρχιτέκτονες μηχανικούς να ασχοληθούν με αυτό το συγκρότημα των σταβλικών εγκαταστάσεων, με στόχο τη διατήρηση της φυσιογνωμίας και της μνημειακής του αξίας, αλλά ταυτόχρονα με τρόπο που να έχει δυνατότητες, εάν αναπλαστεί, να φιλοξενήσει νέες καινοτόμες δραστηριότητες και πρόσθεσε: «Αυτές οι ιστορικές ζώνες των παλιών λιμανιών προσελκύουν τέτοιες επιχειρήσεις, είναι μέσα στη διεθνή πρακτική».

Οι πέντε παλιές σταβλικές εγκαταστάσεις του λιμένα για πολύ μεγάλο διάστημα αποτελούσαν την «καρδιά» της εμπορικής δραστηριότητας του λιμένα, όταν ακόμη υπήρχε ανάγκη να μεταφέρονται, να σταβλίζονται και να εκτρέφονται ζωντανά, βοοειδή, αιγοπρόβατα, χοίροι, που μεταφέρονταν στη συνέχεια με το σιδηρόδρομο, ο οποίος διερχόταν μέσα από τις εγκαταστάσεις, σε διάφορα σημεία, εντός και εκτός της χώρας.

Ιστορικές και λογοτεχνικές αναφορές και οι περιγραφές από τις αρχές του περασμένου αιώνα είναι εξαιρετικά πλούσιες και λεπτομερείς για την εμπορική και οικονομική ζωή που είχε αναπτυχθεί στο σύμπλεγμα των στάβλων, οι οποίοι αργότερα περιέπεσαν σε αχρηστία, όταν πλέον σταμάτησε η μεταφορά ζωντανών και φορτώνονταν σφάγια, τα οποία διακινούνταν μέσα σε ψυγεία, οπότε και εξέλιπε η ανάγκη της χρήσης τους, με αποτέλεσμα να αφεθούν στη λήθη και στη φθορά του χρόνου. Σήμερα, μεγάλα τμήματά τους βρίσκονται σχεδόν υπό κατάρρευση –παρά το γεγονός ότι αποτελούν μνημεία νεότερης βιομηχανικής ιστορίας και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς– και ουσιαστικά έχουν αποκοπεί από τη δραστηριότητα του λιμανιού, καθώς στη σημερινή κατάστασή τους τα κτίρια είναι αδύνατο να εξυπηρετήσουν οποιαδήποτε λειτουργία.

Η περιοχή των σταβλικών εγκαταστάσεων και του περιβάλλοντα χώρου (τομέας V) του λιμένα Θεσσαλονίκης έχει χαρακτηριστεί μαζί με το ιστορικό κέντρο της πόλης ως ιστορικός τόπος. Τα κτίρια έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία, θεωρούμενα ως αξιόλογα κτίσματα. Ο περιβάλλων χώρος των κτισμάτων χαρακτηρίζεται ως ζώνη προστασίας, μέχρι τα όρια της υπάρχουσας περίφραξης.

Κατά τη διάρκεια των εγκαινίων έγινε συνοπτική παρουσίαση των στόχων και της διαδικασίας του διαγωνισμού και στη συνέχεια παρουσιάστηκαν αναλυτικά, από τους μελετητές, οι προτάσεις που διακρίθηκαν. Οι προτάσεις που κατατέθηκαν στο διαγωνισμό χαρακτηρίζονται όλες από τον ιδιαίτερα υψηλό βαθμό επεξεργασίας των σχεδίων και των συνοδευτικών κειμένων, έχουν λάβει υπόψη όλα τα παραπάνω κριτήρια (μνημειακά, ιστορικά, λειτουργικά), ενώ είναι ταυτόχρονα και κοστολογημένες. Αναλόγως της πρότασης, σε περίπτωση υλοποίησης εκτιμάται ότι θα χρειαστούν από έξι έως και δέκα εκατομμύρια ευρώ.

Ο ανοικτός Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός Ιδεών προκηρύχθηκε μετά από πολύμηνη προετοιμασία τον Αύγουστο του 2016 και εντάσσεται στη γενικότερη στρατηγική της ΟΛΘ ΑΕ για τον εκσυγχρονισμό, την αναβάθμιση και την ανάπτυξη του συνόλου της λιμενικής ζώνης, με κριτήρια τη βιώσιμη ανάπτυξη των λιμενικών λειτουργιών, την αξιοποίηση και την ανάπλαση των διαθέσιμων χώρων και κτιριακών υποδομών για σύγχρονες επιχειρηματικές, πολιτισμικές και κοινωνικές δραστηριότητες.

«Η ιδέα ήταν να το χρησιμοποιήσουμε (το συγκρότημα) σαν ένα κομμάτι επιχειρηματικής δραστηριότητες, που αφορά την τεχνολογία, τα start ups, πρωτοπόρες ιδέες στον τομέα κυρίως των μεταφορών και μέσα από αυτό το διαγωνισμό, να δούμε εάν αυτές οι ιδέες δίνουν ένα λειτουργικό αποτέλεσμα, που ταιριάζει στο λιμάνι και το αναβαθμίζει αισθητικά και μετά να προχωρήσουμε στα επόμενα βήματα, να βρούμε μια μελέτη βιωσιμότητας ενός σχεδίου ανάπλασης της περιοχής», είπε ο διευθύνων σύμβουλος του ΟΛΘ Δημήτρης Μακρής και πρόσθεσε: «Τέτοιες ιδέες, όταν έχουν μια βάση βιωσιμότητας, αποκτούν μεγάλη δύναμη και πιστεύω ότι, όταν θα έρθει η ώρα, θα βοηθήσουν στην ανάπλαση της περιοχής του λιμανιού».

Όπως ειπώθηκε, επίσης, τόσο από τον πρόεδρο της ΟΛΘ ΑΕ, Κωνσταντίνο Μέλλιο, όσο και το μέλος της διοίκησης της ΟΛΘ ΑΕ, ομότιμο καθηγητή της Πολυτεχνικής Σχολής Δημήτρη Μπίκα, ο οποίος είχε και την ιδέα του διαγωνισμού, η επανάχρηση μετά την ολοκληρωμένη αποκατάσταση και ανάπλαση της περιοχής των στάβλων είναι δυνατόν να εμπλουτίσει τις λιμενικές λειτουργίες με νέες δραστηριότητες, που θα υποστηρίζουν τη σύγχρονη επιχειρηματικότητα και θα ισχυροποιήσουν τους δεσμούς της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της πόλης και των γειτονικών περιοχών με τον λιμένα. Ταυτόχρονα, η επανάχρηση, ως διαδικασία, θα συμβάλει στη διατήρηση των ιστορικών κατασκευών της περιοχής του τομέα V.

Σύμφωνα με την απόφαση της κριτικής επιτροπής του διαγωνισμού, την οποία επικύρωσε το διοικητικό συμβούλιο της ΟΛΘ ΑΕ τα βραβεία απονεμήθηκαν ως εξής: Το πρώτο βραβείο απέσπασε ομάδα αρχιτεκτόνων μηχανικών, αποτελούμενη από την επίκουρη καθηγήτρια του ΑΠΘ Μαρία Δούση (ποσοστό συμμετοχής 20%), τους Σωτηρία Αλεξιάδου, Σταύρο Απότσο, Μιχάλη Βρέντζο, Γιώργο Μπουγιουκλή (ποσοστό συμμετοχής από 17%) και Παρασκευή Ταράνη (ποσοστό συμμετοχής 12%).

Το δεύτερο βραβείο, απέσπασαν οι αρχιτέκτονες μηχανικοί, Αθηνά Κωνσταντινίδου (ποσοστό συμμετοχής 40%) και Βασίλης Παπακωνσταντίνου (ποσοστό συμμετοχής 60%).

Το τρίτο βραβείο, πήραν οι αρχιτέκτονες μηχανικοί Αναστάσιος Τέλλιος και Δέσποινα Ζαβράκα (ποσοστό συμμετοχής από 50%).

Έπαινος απονεμήθηκε στον αρχιτέκτονα μηχανικό Στέφανο Αδαμάκη (ποσοστό συμμετοχής 100%).

Την επιμέλεια της έκθεσης ανέλαβαν για τη Διεύθυνση Μελετών και Κατασκευής Έργων της ΟΛΘ ΑΕ ο πολιτικός μηχανικός και αναπληρωτής προϊστάμενος Τμήματος Κατασκευής και Συντήρησης Υποδομών, Σταύρος Σκαπέρδας, και η αρχιτέκτων μηχανικός, σύμβουλος ΔΜΚΕ, Δήμητρα Τσιριγώτη.

Η έκθεση θα λειτουργήσει έως τις 3 Μαρτίου 2017, τις καθημερινές από τις 17:30 μέχρι τις 20:30 κα το Σάββατο από τις 11:00 μέχρι τις 13:00.