Τι είναι ακριβώς για τον αρχαιολόγο μια ανασκαφή; Το ίδιο το αποκαλυφθέν εύρημα ή η διαδικασία αποκάλυψής του; Είναι το Ιερό της Ίσιδας ή του Διός του Υψίστου και των αετών-αγγελιαφόρων του που αποκαλύπτεται μέσα από τη λάσπη της πιερικής γης που «ψήλωσε» περί το 1,5 μέτρο από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και κάλυψε με ιλύ τα αγάλματα, ή η διαδικασία, οι ημέρες και οι νύχτες των επίπονων εργασιών;

Τα δικά του «λόγια από χώμα» κατέθεσε στη διάλεξη με τίτλο «Βιωματικές ανασκαφικές εμπειρίες» ο ομότιμος καθηγητής Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), υπεύθυνος των ανασκαφών που διεξάγει το ΑΠΘ στο αρχαίο Δίον επί 46 χρόνια, διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, Δημήτριος Παντερμαλής.

Ο Δημήτριος Παντερμαλής επέλεξε να μιλήσει «βιωματικά» και για το ευρύ κοινό. Έτσι, απέφυγε τις ακατάληπτες «δύσκολες λέξεις» που συχνά καθιστούν αποτρεπτική τη μελέτη (από το ευρύ και μη εξειδικευμένο κοινό) της αρχαιολογίας και επέλεξε αντί των κιβωτιόσχημων τάφων και των χρυσοποίκιλτων ενωτίων, να μιλήσει (και να δείξει σε σχετικό βίντεο) για τις νεροφίδες που κινούνταν «απειλητικά» στο χώρο του ιερού, για τα θεϊκά νερά του Ολύμπου –του τόπου κατοικίας των θεών, αλλά και των δαιμόνων της φύσης– που προσδιόρισαν τη θέση των ιερών, για τον μυθικό ποταμό Βαφύρα, για τις μαινάδες γυναίκες της Πιερίας που κατασπάραξαν τον Ορφέα, για το ιερό της Ίσιδας που εντόπισε πρώτος ένας χωρικός-ανασκαφέας στα 1951 («και μου το είπε, αλλά εγώ, ο κ. καθηγητής δεν τον πίστεψα και χρόνια μετά έμαθα σκάβοντας πως είχε δίκιο») και για τον άλλο χωρικό που έκλαιγε επί μήνες καθώς το ιερό της Αφροδίτης του Ολύμπου (της εντόπιας) αποκαλύφθηκε στις ανασκαφές του χωραφιού όπου είχε φυτέψει καλαμπόκι και… «καλή η Αφροδίτη κι όμορφη, αλλά εγώ πρέπει να θρέψω τα παιδιά μου». Τελικά, ο χωρικός αποζημιώθηκε με την παραχώρηση τετραπλάσιας έκτασης για την καλλιέργεια καλαμποκιού.

«Ο αρχαιολόγος, βγαίνοντας από το πανεπιστήμιο, το οποίο ουσιαστικά είναι η εργαλειοθήκη της γνώσης του, βρίσκεται αντιμέτωπος με: τη φύση (είναι η ίδια η φύση που έβλεπαν και οι αρχαίοι κι έτσι διαμορφώνεται η πεποίθηση πως ο τόπος επηρεάζει καταλυτικά τους ανθρώπους)· τους ίδιους του ανθρώπους της περιοχής, (εδώ χρειάζεται προσαρμογή του επιστήμονα με τους ντόπιους γιατί ουσιαστικά είναι εκείνοι που θα αποτελέσουν τους βασικούς συνεργάτες στο έργο του)· και με τα χώματα», είπε χαρακτηριστικά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής κάνοντας «στάσεις» στη γοητευτική διήγησή του με φωτογραφίες από τα χώματα της γης του Δίου, των ευρημάτων τους, αλλά και των αρχαιολόγων συνεργατών του το 1973, το 1976, το 2003, μέχρι και πρόσφατα με την ανέγερση του κτιρίου της αρχαιοθήκης όπου μεταφέρθηκαν για συντήρηση πολλά από τα αγάλματα, αλλά και το εντυπωσιακό –100 τ.μ.– ψηφιδωτό του Δίου. Πρόκειται για ψηφιδωτό που απεικονίζει τον Διόνυσο στο άρμα του, μέρος του οποίου μετά τη συντήρησή του εκτίθεται σήμερα στο διεθνές κοινό. Είναι ένα από τα 90 ευρήματα που ταξίδεψαν στη Νέα Υόρκη και συνθέτουν την έκθεση «Secrets of the Past – Excavating the City of Zeus» («Μυστικά του παρελθόντος – Ανασκαφή στην πόλη του Δία»), η οποία παρουσιάζεται έως τις 18 Ιουνίου στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο Νέας Υόρκης.