Tο σύνολο των προσπαθειών του νεοσύστατου ελληνικού κράτους καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα να προστατεύσει τις μεσαιωνικές του αρχαιότητες θα παρουσιάσει η αρχαιολόγος Αρχοντούλα Παπουλάκου (Διεύθυνση Εθνικού Αρχείου Μνημείων) σε διάλεξή της που θα δοθεί τη Δευτέρα 18 Ιανουαρίου 2016, και ώρα 18:30, στο κτήριο του Ιστορικού Αρχείου της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας (Ψαρομηλίγκου 22, Θησείο).
Μέσα από ψηφιοποιημένα τεκμήρια του Ιστορικού Αρχείου Αρχαιοτήτων και Αναστηλώσεων η κα Παπουλάκου θα επιχειρήσει να παρουσιάσει το πριν –τις μεγάλες καταστροφές μεσαιωνικών μνημείων στο πλαίσιο των εκκαθαρίσεων της Ακροπόλεως καθώς και σημαντικών εκκλησιών της Αθήνας που χάθηκαν–, αλλά και το μετά – τη μέριμνα και τα μέτρα προστασίας και διάσωσης των μεσαιωνικών μνημείων που πάρθηκαν, με πολύτιμο αρωγό του κράτους τη Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία (ΧΑΕ) αλλά και άλλους επιστημονικούς φορείς καθώς και λόγιους της εποχής εκείνης.
Σύμφωνα με την ομιλήτρια: «Επιχειρείται ουσιαστικά μια προσεκτική αναδίφηση στον σημαντικό ρόλο της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, με κύριο στόχο της τη συγκέντρωση των λειψάνων της χριστιανικής αρχαιότητας, αλλά κυρίως την ίδρυση ενός Χριστιανικού Αρχαιολογικού Μουσείου, στις πρώτες προσπάθειές της, από τη διαμόρφωση του πρώτου της καταστατικού (1884), τη συγκέντρωση κειμηλίων σε διάφορους ιδιωτικούς χώρους, μέχρι και την προσωρινή στέγαση της συλλογής της σε αίθουσα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (14-4-1893).
»Σημαντικά είναι τα τεκμήρια που σώζονται στο Αρχείο, όπως αναφορές και εκθέσεις Εφόρων, επιστολές, υπηρεσιακά έγγραφα που αφορούν στην προσπάθεια διάσωσης σημαντικών βυζαντινών μνημείων, όπως η Μονή της Οσίας Φιλοθέης στη Μητρόπολη Αθηνών, ο Ι.Ν. Μεταμορφώσεως Σωτήρος στην Πλάκα, ο Ι.Ν. Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στους πρόποδες του Υμηττού, οι Άγιοι Απόστολοι Σολάκη στο Θησείο, ο ναός της Παναγίας της Χελωνούς στο Γουδί. Στην κατεύθυνση αυτή, συντάσσονται κατάλογοι μεσαιωνικών μνημείων, δίνεται έμφαση στη στερέωση και την αποκατάσταση σημαντικών βυζαντινών μνημείων, όπως το καθολικό της μονής Δαφνίου (1885-1897), η μονή του Οσίου Λουκά στη Βοιωτία, αλλά και στη συντήρηση και την αποκατάσταση του ψηφιδωτού τους διακόσμου στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος για τον διάκοσμο των βυζαντινών μνημείων, που εκδηλώνεται αυτή την εποχή.
»Τέλος, το ενδιαφέρον επιφανών Ελλήνων αρχαιολόγων, καθώς και ξένων αρχιτεκτόνων, αρχίζει να στρέφεται, ολοένα και περισσότερο, σε θεωρητικά ζητήματα αρχιτεκτονικής και αποκατάστασης των μνημείων, γεγονός που επίσης συμβάλλει στην προσπάθεια διάσωσης των βυζαντινών μνημείων».
Τη διάλεξη, που έχει τίτλο «Η προστασία των μεσαιωνικών μνημείων στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος τον 19ο αιώνα, μέσα από τα τεκμήρια του Ιστορικού Αρχείου των Αρχαιοτήτων και Αναστηλώσεων» διοργανώνει ο Σύλλογος Φίλων του Ιστορικού Αρχείου της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.
