Στο Σπίτι Πολιτισμού στο Ρέθυμνο μεταφέρεται η έκθεση «Η Αττική και η Κρήτη υποδέχονται τους πρόσφυγες του ’22», την οποία διοργανώνουν το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία και ο Δήμος Ρεθύμνης, σε συνεργασία με το Σύλλογο Ρεθυμνίων Μικρασιατών και το Σύλλογο Ρεθυμνίων Μικρασιατών «Ιωνία».
Η αρχική έκθεση με τίτλο «Η αττική γη υποδέχεται τους πρόσφυγες του ’22» διοργανώθηκε και παρουσιάστηκε από το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων στον εκθεσιακό του χώρο από τον Οκτώβριο του 2006 έως το Μάρτιο του 2007. H νέα έκθεση καταγράφει και αποτυπώνει μέσα από φωτογραφίες, έγγραφα και χάρτες τη διπλή εμπειρία της υποδοχής των προσφύγων του 1922 στην Αττική και την Κρήτη.
Τα τεκμήρια που παρουσιάζονται στην έκθεση προέρχονται από το πλούσιο αρχειακό υλικό φορέων, όπως οι Προσφυγικοί Σύλλογοι και οι Δημοτικές Βιβλιοθήκες Ηρακλείου, Ρεθύμνου, Λασιθίου και Χανίων, το Ιστορικό Αρχείο Κρήτης, τα ΓΑΚ Νομού Λασιθίου, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» στα Χανιά, καθώς και από ιδιωτικές συλλογές προσφύγων, απογόνων προσφύγων και μελετητών. Στον εμπλουτισμό της έκθεσης συντέλεσαν τα ντοκουμέντα που συλλέχθηκαν από φορείς της Αθήνας, όπως η Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, το Μουσείο-Αρχείο ΕΡΤ, το Μουσείο Μπενάκη, το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, η ΧΕΝ, και η Εστία Νέας Σμύρνης.
Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά προγράμματα για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Η εγκατάσταση των προσφύγων στο νομό Ρεθύμνου
Στο Ρέθυμνο εγκαταστάθηκαν κατά τη διάρκεια του πρώτου διωγμού λίγες οικογένειες από την Κωνσταντινούπολη και τη Μ. Ασία. Οι πρώτοι πρόσφυγες που έφτασαν στο Ρέθυμνο τον Αύγουστο του 1922 προέρχονταν από τον υπό ρωσική κυριαρχία Πόντο. Μέχρι τον Οκτώβριο, 3.000 περίπου Έλληνες από τη Μ. Ασία, αλλά και Αρμένιοι βρίσκονταν στην πόλη. Ο αριθμός ήταν πολύ μεγάλος για τη μικρή πόλη, πολλοί Ρεθυμνιώτες όμως τους συνέδραμαν, μαζί με φορείς της πόλης, όπως ο Σύλλογος Κυριών και το Λύκειο Ελληνίδων.
Στην απογραφή του 1923 απογράφηκαν στο νομό Ρεθύμνου 3.396 πρόσφυγες από τους οποίους οι 2.836 στην πόλη του Ρεθύμνου. Στα τέλη του 1925 αναφέρονται 5.525 πρόσφυγες στο νομό Ρεθύμνου. Στην απογραφή του 1928 απογράφηκαν 4.344 πρόσφυγες, από τους οποίους οι 2.640 στην πόλη του Ρεθύμνου και 1.372 στους πλησιόχωρους οικισμούς της επαρχίας Ρεθύμνης. Αποτελούσαν το 25% του συνολικού πληθυσμού της πόλης. Επίσης απογράφηκαν 327 πρόσφυγες στον Μαρουλά και 118 στο Άδελε. Η αύξηση του αριθμού των προσφύγων, συγκριτικά με το 1923, οφείλεται στην αγροτική αποκατάσταση προσφύγων έξω από την πόλη, όπου ιδρύθηκαν προσφυγικοί συνοικισμοί. Ιδρύθηκε επίσης η Νέα Μαγνησία Μυλοποτάμου.
Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Υγιεινής, Προνοίας και Αντιλήψεως, τον Δεκέμβριο του 1925 στο νομό Ρεθύμνου ο «αστικός» πληθυσμός ανερχόταν σε 615 οικογένειες (2.352 άτομα) και ο «γεωργικός» σε 874 (3.173 άτομα).
Οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στο Ρέθυμνο προέρχονταν από την Παλαιά και Νέα Φώκαια, τη Σμύρνη, τον Τσεσμέ και άλλους οικισμούς της δυτικής Μικράς Ασίας.
Πληροφορίες
Σπίτι Πολιτισμού, Βερνάρδου 12, Παλιά Πόλη Ρεθύμνου, τηλ. 28310 40150. Διάρκεια έκθεσης: 25 Νοεμβρίου 2013 – 27 Δεκεμβρίου 2013. Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά 9.00-13.30 και 18.00-21.00, Σαββατοκύριακο 9.00-13.30.
