Θα μπορούσε να είναι ένας δρομέας με κακή στρατηγική. Τα έδωσε όλα στην αρχή, αλλά λίγο πριν από τον τερματισμό κατέληξε να περπατά ξεφυσώντας. Ο λόγος για το 2011, μια από τις πιο άνισες χρονιές όσον αφορά την αγορά της τέχνης, που έκλεισε τελικά με θετικά αποτελέσματα, πολλά σκαμπανεβάσματα – ειδικά μετά το καλοκαίρι – και κόντρες μεταξύ των νεόκοπων και νεόπλουτων συλλεκτών από τη Ρωσία και την Ασία. Αλλά και με μια νέα δύναμη να κάνει διαρκώς πιο εμφανή την παρουσία της: την Κίνα, δεδομένου πως στο Πεκίνο πωλήθηκε ο ακριβότερος πίνακας για το 2011 έναντι 49,7 εκατ. ευρώ.

Σημαντικό ρόλο στην αγορά της τέχνης όμως παίζουν και οι αγοραπωλησίες κάτω από το τραπέζι, επισημαίνει σε άρθρο της η βρετανική εφημερίδα «Telegraph». Μόνο κατά το πρώτο εξάμηνο του 2011 ο οίκος Christie’s είχε αυξήσει τις απευθείας πωλήσεις (εκτός δημοπρασίας) κατά 57% και ο Sotheby’s κατά 114%, ποσοστό που αποτελεί ρεκόρ για τον οίκο. Και παρά το γεγονός πως ο Sotheby’s έκανε μία από τις πωλήσεις της χρονιάς – τέσσερα γλυπτά του Ματίς άλλαξαν χέρια για 92 εκατ. ευρώ – θεωρείται δύσκολο να σπάσει το ρεκόρ τζίρου των 4,7 δισ. ευρώ του 2007.

Το χρήμα φαίνεται πως συγκεντρώνουν κυρίως τα έργα μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης, αφήνοντας πίσω τους ιμπρεσιονιστές που έκλεψαν την παράσταση το 2009 και το 2010.

Τώρα τα φώτα φαίνεται πως τραβούν πάνω τους οι σουρεαλιστές. Ενδεικτικά είναι τα ρεκόρ που σημειώθηκαν: για ένα πορτρέτο του Πολ Ελιάρ με την υπογραφή του Σαλβαδόρ Νταλί διατέθηκαν 16,2 εκατ. ευρώ και για ένα έργο του Ρενέ Μαγκρίτ σε χαρτί 3 εκατ. ευρώ.

Η διαμόρφωση των τιμών εξαρτάται και από τους νέους «παίκτες» από την Ασία, τη Ρωσία και τη Μέση Ανατολή που κοντράρονται και ανεβάζουν τις τιμές στα ύψη. Δεν είναι τυχαίο πως συλλέκτης από την Ασία διέθεσε 16,4 εκατ. ευρώ για έναν πίνακα του Πικάσο στη Νέα Υόρκη, ενώ η κόντρα μεταξύ Ρώσων και Ασιατών για τα αφηρημένα έργα του Γκέρχαρντ Ρίχτερ οδήγησαν τις τιμές έργων του στα 16 εκατ. ευρώ. Η βασιλική οικογένεια του Κατάρ δε, που επίσης έχει μπει δυναμικά στην αγορά έργων τέχνης, προτιμά τον αμερικανικό αφηρημένο εξπρεσιονισμό και την ποπ αρτ, με αποτέλεσμα να πληρώσει – σύμφωνα με τον «Economist» – 33 εκατ. ευρώ για ένα έργο του Ρόι Λίχτενσταϊν.

Κι αν έτσι διαμορφώνεται η αγορά έργων τέχνης στα μεγάλα κέντρα όπως το Λονδίνο, το Παρίσι και η Νέα Υόρκη, σε ήρεμη αλλά διαρκώς ανερχόμενη δύναμη αναδεικνύεται το Πεκίνο, καθώς εκεί τον Μάιο πωλήθηκε ο ακριβότερος πίνακας για το 2011: ένα έργο του Κι Μπαΐσι, ενός από τους πιο εμπορικούς καλλιτέχνες, που βρήκε αγοραστή για 49,7 εκατ. ευρώ. Απόδειξη πως η κινεζική αγορά μπορεί να είχε παγώσει λίγο και από ορισμένους να θεωρείται λιγότερο αξιόπιστη, αλλά οι ενδείξεις οδηγούν προς το συμπέρασμα ότι η Κίνα δεν απέχει πολύ από το να αναδειχθεί στη μεγαλύτερη αγορά έργων τέχνης, αρχαιοτήτων  και αντικών παγκοσμίως.