Ένας θησαυρός χάλκινων νομισμάτων, βάρους 182 κιλών, κατέληξε στον βυθό του όρμου της Φτενής Πούντας στην Αστυπάλαια. Η χρηματαποστολή δεν έφτασε ποτέ στον προορισμό της αφήνοντας απλήρωτους τους Ρωμαίους στρατιώτες, το 294 μ.Χ.

Πενήντα κανόνια για την ενίσχυση του αγώνα της ανεξαρτησίας στην εξέγερση των Ορλωφικών δεν βρήκαν ποτέ τους στόχους τους, καθώς τα κατάπιε η θάλασσα στο στενό μεταξύ Ίμβρου και Τενέδου.

Τα κλεμμένα από τον λόρδο Έλγιν Γλυπτά του Παρθενώνα γεύτηκαν επί δυο χρόνια την αλμύρα της θάλασσας έως ότου ανελκυστούν, όταν το μπρίκι με το οποίο τα μετέφερε από τον Πειραιά στο Λονδίνο ναυάγησε στον Αβλέμονα Κυθήρων, το 1802.

Είναι μερικές μόνο από τις αναρίθμητες ιστορίες που κρύβονται στα ελληνικά νερά. Απόλυτα συνυφασμένη με την Ελλάδα και την πορεία της στον χρόνο -από την «Αργώ» και τις περιπέτειες του Οδυσσέα ως τον «Βρετανικό» (το αδελφό πλοίο του «Τιτανικού» που βυθίστηκε ανοιχτά της Κέας)- η θάλασσα προσθέτει πολύτιμες πληροφορίες σε ήδη γραμμένες σελίδες της Ιστορίας, δίνει έμπνευση σε καλλιτέχνες, από ζωγράφους έως σκηνοθέτες. Και έφτασε η στιγμή να αποκτήσει το δικό της μουσείο σε μια κατ’ εξοχήν ναυτική χώρα.

Το μοναδικό όχι μόνο για τα ελληνικά αλλά και για τα διεθνή δεδομένα Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων φιλοδοξεί να καλύψει ένα μεγάλο κενό (και να υλοποιήσει ένα σχέδιο που από το 2002 έχει μείνει στο συρτάρι) και δεν θα μπορούσε παρά να βρίσκεται στον Πειραιά. Ως χώρος προκρίθηκε το ανενεργό Σιλό στην περιοχή που προγραμματίζεται να διαμορφωθεί η Πολιτιστική Ακτή Πειραιά από τον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού.

Σε μια επιφάνεια 6.500 τ.μ. εκθεσιακών χώρων προγραμματίζεται, σύμφωνα με προμελέτη που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Μουσείων, να στηθεί ένα πρωτότυπο και πρωτοποριακό μουσείο, αν και δεν έχει γίνει σαφές το χρονοδιάγραμμα (η ολοκλήρωση του master plan έχει ορίζοντα δεκαετίας). Η χρηματοδότησή του εντάσσεται στο ευρύτερο πρόγραμμα της αστικής ανάπλασης συνολικής έκτασης 180 στρεμμάτων που περιλαμβάνει εγκαταλελειμμένα κτίρια του Οργανισμού Λιµένος Πειραιώς και εκτιμάται πως θα κοστίσει περί τα 70 εκατ. ευρώ, χρήματα που προέρχονται από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αττικής, πόρους του ΟΛΠ, συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, αλλά και συμβάσεις παραχώρησης σε επενδυτές.

Αν και πρωτίστως αρχαιολογικό —θα περιλαμβάνει περί τις 2.000 αρχαιότητες από τις 35ετείς έρευνες της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, από αμφορείς για τη μεταφορά κρασιού και λαδιού έως οικοδομικά υλικά κι από κοσμήματα έως όπλα— το νέο μουσείο υπόσχεται και πολλά εναλλακτικά εκθέματα.

Στα εκθέματα που θα βλέπει ο επισκέπτης θα περιλαμβάνονται ομοιώματα προϊστορικών σκαφών που αλώνιζαν στο Αιγαίο για να μεταφέρουν το «μαύρο διαμάντι», τον οψιανό (δημοφιλές υλικό, γυαλί από ηφαιστειογενείς περιοχές, για την κατασκευή όπλων και εργαλείων στο προϊστορικό Αιγαίο), πολεμικά της κλασικής εποχής αλλά και βυζαντινά πλοία —πιθανόν και το πρωτότυπο σκαρί ενός πλοίου του 12ου αιώνα που βρίσκεται ακόμη στο βυθό του λιμανιού της Ρόδου—, εικαστικές εγκαταστάσεις σύγχρονων καλλιτεχνών και πλούσιο αρχειακό υλικό, όπως εκδόσεις της «Οδύσσειας» ή ντοκουμέντα από τις ενάλιες έρευνες για τον εντοπισμό ευρημάτων από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας.

Δεν θα λείψουν όμως και οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές: Άνθρωποι της θάλασσας, ναυτικοί και ψαράδες, που θα μιλούν για τις μαγικές δυνάμεις της. Θαλασσοπόροι όπως ο Ιάσονας και ο Οδυσσέας που θα αφηγούνται τις περιπέτειές τους. Καταδυόμενοι ερευνητές με τον εξοπλισμό και την ιδιαίτερη νοηματική τους γλώσσα. Ο Ζακ Ιβ Κουστό με τα ημερολόγιά του.

Από αρχαίες τρικυμίες μέχρι τον «Μόμπι Ντικ»

Από το «φρέσκο» μουσείο δεν θα λείψουν και οι διαδραστικές πινελιές. Οι επισκέπτες θα ζήσουν στιγμές «τρόμου». Θα βρεθούν πάνω σε ένα αρχαίο ξύλινο σκαρί που κλυδωνίζεται σαν καρυδότσουφλο στα κύματα της μανιασμένης θάλασσας. Θα ακούν τα κύματα και θα νιώθουν τον αέρα να λυσσομανά και να ραπίζει τα πρόσωπά τους. Το ιώδιο της θάλασσας θα τρυπάει τα ρουθούνια. Αστραπές θα σχίζουν τον συννεφιασμένο ουρανό. Το σκαρί θα βρίσκεται μια ανάσα πριν από το ναυάγιο. Κι όλα αυτά σε μία από τις ψηφιακές βιωματικές εφαρμογές που προγραμματίζεται να λειτουργήσουν, ενώ σε άλλο σημείο θα έχουν την αίσθηση ότι βουτούν στον βυθό ή θα καλούνται να ψηφίσουν πάνω σε θέματα που αφορούν τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ένα από τα στοιχήματα του μουσείου, που παραδόξως λείπει από την Ελλάδα, είναι να καλύψει ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων όπως η διαρκής συνομιλία και αλληλεπίδραση θάλασσας – φυσικού περιβάλλοντος – ανθρώπου, η διαχρονική ναυτική ιστορία των Ελλήνων, η ναυπηγική τεχνολογία στη Μεσόγειο, τα ναυάγια των ελληνικών θαλασσών ως «στιγμιότυπα» της ελληνικής Ιστορίας, η συντήρηση των ευρημάτων που βγαίνουν από τη θάλασσα, μεγάλες υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας, αλλά και έργα τέχνης, φωτογραφίες και κινηματογραφικές δημιουργίες -πιθανόν και περιοδικές εκθέσεις- που έχουν ως έμπνευση το υγρό στοιχείο: από τον «Ροβινσώνα Κρούσο» και τον «Μόμπι Ντικ» έως τα «Λόγια της πλώρης», τον «Τιτανικό» και τους «Ναυαγούς της Τρελής Ελπίδας».

Το πολυσυλλεκτικό μουσείο όμως δεν θα ξεχάσει και τον χώρο που το φιλοξενεί: το Σιλό, κτίριο που αποτελεί τοπόσημο για τον Πειραιά. Αξιόλογο τμήμα του εξοπλισμού του θα μετατραπεί σε έκθεμα ανάμεσά τους μέρος των κυψελών αποθήκευσης των σιτηρών, ένας εξωτερικός αναρροφητήρας κι ένας ταινιόδρομος που θα εξηγούν τη λειτουργία του κτιρίου, όπως και την 80χρονη ιστορία του (1936-2010), ενώ επί τη ευκαιρία θα παρουσιαστεί και η ιστορία του ψωμιού από την αρχαιότητα έως τις ημέρες μας, όπως και η μετατροπή ενός μνημείου βιομηχανικής ιστορίας σε μουσείο ενάλιας αρχαιολογίας.