Ένα σπουδαίο βιβλίο, το παλαιότερο σωζόμενο χειρόγραφο με τη «Γεωγραφία» του Κλαύδιου Πτολεμαίου που βρίσκεται στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου, θα κερδίσει τη μάχη με το χρόνο. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε τη μελέτη για τη συντήρηση του χειρογράφου, ένα έργο προϋπολογισμού 110.000 ευρώ.
Πρόκειται για έναν από τους πιο ενδιαφέροντες κώδικες κοσμικού περιεχομένου στο Άγιον Όρος, και στα 296 περγαμηνά φύλλα του περιλαμβάνει τρία έργα. Τη «Γεωγραφική Υφήγηση» του ονομαστού Έλληνα φυσικού φιλοσόφου, ο οποίος έζησε στην Αλεξάνδρεια κατά την περίοδο 127-151 μ.Χ., τη «Χρηστομάθεια εκ των Γεωγραφικών του Στράβωνος» και τα «Γεωγραφικά» του τελευταίου.
Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος στο έργο του «Γεωγραφία» είχε συλλέξει το σύνολο των γεωγραφικών γνώσεων της εποχής του και το είχε εμπλουτίσει με περιγραφές ναυτικών, δίνοντάς μας μια σχετικά ακριβή περιγραφή της Ευρώπης, της βόρειας Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Αραβικής χερσονήσου.
Το κείμενο του έργου σώζεται σήμερα σε δύο χειρόγραφους κώδικες. Ο παλαιότερος είναι αυτός της Μονής Βατοπεδίου που φιλοτεχνήθηκε ανάμεσα στα τέλη του 13ου με αρχές του 14ου αιώνα, σύμφωνα με τον διευθυντή Συντήρησης Αρχαίων Μνημείων Νίκο Μίνω, που παρουσίασε το θέμα στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Στον κώδικα του Αγίου Όρους περιέχονται 42 χάρτες, σχεδιασμένοι με λεπτομέρεια που επιτρέπει να διακρίνονται τα βουνά, οι πεδιάδες, οι θαλάσσιες επιφάνειες, αλλά και το πλήθος των τοπωνυμίων. Ο δεύτερος φιλοτεχνήθηκε τον 15ο αιώνα για λογαριασμό του καρδινάλιου Βησσαρίωνα και σήμερα φυλάσσεται στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας.
Το χειρόγραφο του Αγίου Όρους έχει μια ιδιαίτερη ιστορία. Όπως όλα δείχνουν, δημιουργήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από δύο γραφείς και σύμφωνα με τις διαπιστώσεις της 10ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων διακινήθηκε σε «υψηλό πνευματικό περιβάλλον και σε κύκλους φιλομαθών». Μετά την άλωση της Πόλης, έφτασε στη Μονή.
Το 1841 ο Μηνάς Μινωίδης απέσπασε επτά αυθεντικά φύλλα και τα πούλησε στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού. Λίγα χρόνια μετά (1853) ο Κωνσταντίνος Σιμωνίδης πούλησε άλλα 21 φύλλα στο Βρετανικό Μουσείο. Σήμερα έχει διαπιστωθεί πως λείπουν άλλα έξι, που θεωρούνται ολότελα χαμένα.
Κηλίδες και οπές
Ο περγαμηνός κώδικας εμφανίζει πολλά προβλήματα. Ο κ. Μίνως σημείωσε πως έχουν παρατηρηθεί κηλίδες από κερί, υγρασία, μελάνι και κηλίδες οξείδωσης, σχίσματα, οπές και απώλειες, συρρικνώσεις και παραμορφώσεις της περγαμηνής, υπολείμματα από παλαιότερες επεμβάσεις και προβλήματα από το δέσιμο του 19ου αιώνα. Αυτή την κατάσταση θα αλλάξει η αρμόδια εφορεία βυζαντινών αρχαιοτήτων. Τέλος, θα δοθούν ειδικές οδηγίες για τη συσκευασία και την αποθήκευση όταν επιστραφεί.
Πηγή: Έθνος, 5/5/2011 (Αγγελική Κώττη)
Β.Η.
