«H χώρα όπου ρέει μέλι και γάλα». Έτσι χαρακτηρίζεται σε όχι λιγότερες από δεκαεπτά βιβλικές αναφορές η Γη της Επαγγελίας. Μεταφορά; Όχι, υποστηρίζει ο μεγάλος Ισραηλινός αρχαιολόγος Amihai Mazar ο οποίος εντόπισε έναν συγκλονιστικό αριθμό από κυψέλες στη θέση Τελ Ρεχόβ, στην Κοιλάδα του Ιορδάνη.
Μέχρι σήμερα οι ενδείξεις παραγωγής μελιού στο αρχαίο Ισραήλ ήταν τόσο λίγες ώστε οι επιστήμονες να θεωρούν ότι οι άφθονες βιβλικές αναφορές στο μέλι εννοούσαν στην πραγματικότητα κάποιο νέκταρ φρούτων ή χουρμάδων. Τρία χρόνια πριν όμως, οι ανασκαφές στην πόλη Τελ Ρεχόβ έφεραν στο φως καλοδιατηρημένα κατάλοιπα κυψελών ηλικίας 3000 ετών. Σύμφωνα με τον δρα Mazar, του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ, ο αριθμός των κυψελών θα κυμαινόταν από 100 ως 200, κάτι που σημαίνει ότι η μελισσοκομία θα αποτελούσε μια από τις εξέχουσες δραστηριότητες των κατοίκων. Κατασκευασμένες από άχυρο και πηλό ξεραμένο στον ήλιο, οι κυψέλες δεν θα διατηρούνταν αν η πόλη δεν καταστρεφόταν από πυρκαγιά – που έψησε τον πηλό – γύρω στις αρχές της πρώτης χιλιετίας π.Χ. Η ίδια η καταστροφή συνδέεται ίσως με κάποια από τις δύο αιγυπτιακές εισβολές στο έδαφος του Ισραήλ που σημειώνονται επί Σολομώντα η πρώτη και λίγο αργότερα η δεύτερη. Η εύρεση των καταλοίπων σε στρώμα καταστροφής είναι μάλιστα ευτύχημα καθώς η μορφή των κυψελών είναι όμοια με εκείνη θολωτών κυψελών από χώμα και άχυρο που χρησιμοποιούνται σήμερα στην περιοχή, και άρα θα ήταν δύσκολο να αναγνωριστούν ως αρχαίες.
Το πιο σημαντικό όμως πόρισμα για την παραγωγή μελιού στο αρχαίο Ισραήλ προέκυψε μετά και την εξέταση των καταλοίπων των ίδιων των μελισσών. Σύμφωνα με την ερευνήτρια δρα Gene Kritsky, του Κολλεγίου Mount St. Joseph στο Σινσινάτι των ΗΠΑ, οι μέλισσες ανήκουν σε ένα είδος που ευδοκιμεί βορειότερα της Χαναάν, στο έδαφος της σημερινής Τουρκίας. Με βάση το πόρισμα αυτό η δρ Kritsky υποστηρίζει ότι οι μέλισσες ήταν εισηγμένες από την Ανατολία ή τη Μικρασία. Κατά συνέπεια, οι αρχαίοι Ισραηλίτες είχαν εφαρμόσει με επιτυχία μια πρακτική που θεωρήθηκε επαναστατική μόλις στα 1860, όταν πραγματοποιήθηκε για την εισαγωγή μελισσών στις ΗΠΑ!
Το πλήθος των κυψελών και οι εισηγμένες μέλισσες του Ισραήλ λύνουν πολλούς γρίφους σε σχέση με την επεξεργασία, τη χρήση και τη διακίνηση του μελιού καθώς και άλλων προϊόντων που σχετίζονται με τη μελισσοκομία, όπως το φυσικό κερί. Μπορούμε να θεωρήσουμε πλέον το μέλι ως εξαγώγιμο προϊόν μιας περιοχής με πλούσια και εξελιγμένη εμπορική δραστηριότητα ενώ είναι δυνατόν να επιβεβαιωθούν και εικασίες για την τεχνογνωσία των κατοίκων του Τελ Ρεχόβ στην παρασκευή μελιού αλλά και τη χρήση του κεριού σε διάφορες δραστηριότητες (π.χ. ως καλούπι για μπρούτζινα τέχνεργα).
Πηγή: Los Angeles Times, 8/06/10
Ζ.Ξ.
