Η οικονομική κρίση του 2008 φαίνεται ότι αποτελεί καταλύτη για την προώθηση ιδεών και πράξεων γύρω από το θεσμό των μουσείων, ο οποίος βρισκόταν σε αλματώδη εξέλιξη από την αρχή της δεκαετίας που τελειώνει. Αυτό τουλάχιστον υποστήριξε σε άρθρο του στη βρετανική εφημερίδα Observer Tristram Hunt, λέκτορας σύγχρονης ιστορίας στο Queen Mary του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.

Αναφερόμενος ειδικά στην περίπτωση της Βρετανίας, ο Hunt υποστηρίζει ότι οι μουσειολογικές εξελίξεις κατά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα στη χώρα του και αλλού σηματοδότησαν μια αλλαγή στην όλη σύλληψη της ιδέας του μουσείου, καθώς ο λόγος ύπαρξης των χώρων μετατοπίστηκε από τα αντικείμενα στους επισκέπτες! Αρχιτεκτονικές και διακοσμητικές λύσεις που υιοθετήθηκαν για τη βελτίωση των εκθέσεων και αντανακλούσαν έναν χωρίς προηγούμενο μοντερνισμό επέφεραν την αθρόα προσέλευση στα μουσεία ατόμων που δύσκολα θα τα επισκέπτονταν παλαιότερα. Η δημοτικότητα αυτή των μουσείων στις πλατιές λαϊκές μάζες αποτέλεσε γνώμονα για αλλαγές στην αντιμετώπιση του χώρου και των ανθρώπων του. Η φύλαξη, διατήρηση και προβολή των αντικειμένων έδωσε τη θέση της στην εκπαίδευση και την ενημέρωση του κοινού για τους πολιτισμούς που τα κατασκεύασαν. Η σιωπή στις αίθουσες αντικαταστάθηκε από τη συζήτηση, η ήρεμη επίσκεψη από το μουσειολογικό παιχνίδι, η απραξία από τη δραστηριότητα. Τα μουσεία μεταβάλλονται σταδιακά από χώρους μνήμης σε χώρους κοινωνικής συνάντησης όπου συνυπάρχουν εκφραστές όλων των ομάδων που αποτελούν τις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες.

Όπως όμως συμβαίνει και με κάθε πολιτιστική κίνηση, η οικονομική ευρωστία δεν έπαψε να αποτελεί την κινητήρια δύναμη και γι αυτές τις εξελίξεις. Ο συντονισμός των δραστηριοτήτων που εντάσσονται στη διαδραστική αυτή σύλληψη των μουσείων απαιτεί κονδύλια, τα οποία στην περίπτωση της Βρετανίας προέρχονταν τόσο από το κράτος μέσω του βρετανικού Εθνικού Λαχείου (National Lottery) και του Συμβουλίου Τεχνών (Arts Council) όσο και από ιδιώτες χορηγούς. Μετά την προβολή παραμέτρων της κοινωνικής ιστορίας διαφόρων περιοχών, τοπικοί παράγοντες αλλά και το κράτος συντέλεσαν στη ριζική αλλαγή στα πολιτιστικά πράγματα βιομηχανικών πόλεων όπως το Manchester και το Newcastle. Η ύπαρξη θεσμών όπως η Ευρωπαϊκή Πολιτισμική Πρωτεύουσα και ιστορικών επετείων όπως η κατάργηση της δουλείας αποτέλεσαν αφορμή για την πολιτισμική αναγέννηση της πόλης του Liverpool που υπήρξε Πολιτιστική Πρωτεύουσα το 2008, κυρίως με την ανάπλαση και την αθρόα χρηματοδότηση τριών μουσείων (Ναυτικό Μουσείο, Μουσείο του Κόσμου, Tate Modern).

Η άνθιση αυτή όμως έμελλε να διακοπεί απότομα. Η οικονομική κρίση επέφερε το πάγωμα των χρηματοδοτήσεων τόσο από το κράτος όσο και από τους χορηγούς, ενώ οι υπερχρεωμένες οικοδομικές εταιρείες αδυνατούν να φέρουν σε πέρας τα φιλόδοξα σχέδια ανάπλασης περισσότερων μουσείων και εκθεσιακών χώρων. Στη Βρετανία, η οικτρή οικονομική κατάσταση αλλά και η προοπτική των επικείμενων Ολυμπιακών Αγώνων δεν επιτρέπει διάθεση του δημόσιου χρήματος για επιμέρους πολιτιστικούς τομείς. Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο άσχημα σε άλλες χώρες. Στη Γαλλία η κυβέρνηση προβαίνει σε χορήγηση δανείων σε πανεπιστήμια και μουσεία για τη στήριξη των εκεί προγραμμάτων, ενώ στην Ολλανδία το ποσό που διατίθεται σε θέματα πολιτισμού θα διατηρηθεί στο ακέραιο. Η νέα δεκαετία θα δείξει αν οι μουσειολογικές εξελίξεις της προηγούμενης θα έχουν διάρκεια.

Πηγή: The Observer, 27/12/09

Ζ.Ξ.