Η ζωγραφική της βενετοκρατούμενης Κρήτης και ο Θεοτοκόπουλος

Έξι χρόνια ύστερα από μια μεγάλη έκθεση του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, η αμερικανική μητρόπολη της τέχνης θα γνωρίσει τις καταβολές του ζωγράφου, που βρίσκονται στη βενετοκρατούμενη Κρήτη.
Και αυτό χάρη στην έκθεση «Οι καταβολές του Ελ Γκρέκο: Η ζωγραφική εικόνων στη βενετοκρατούμενη Κρήτη» που παρουσιάζει από τις 17 Νοεμβρίου το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο, στο Olympic Tower στο Μανχάταν, η οποία ήδη έχει μεγάλη επισκεψιμότητα και θερμή υποδοχή από τον Τύπο. Οι Νew York Τimes αφιέρωσαν ένα εγκωμιαστικό άρθρο με τίτλο «Άγιοι σ’ ένα πολιτισμικό σταυροδρόμι».
Η έκθεση διερευνά, μας λέει η επιμελήτριά της Αναστασία Δρανδάκη (Μουσείο Μπενάκη), «τη σχέση των Κρητικών ζωγράφων (Μιχαήλ Δαμασκηνός, Ανδρέας Παβίας, Νικόλας Τζαφούρης, Γεώργιος Κλόντζας κ.ά.) με τη Δύση, από την υστερογοτθική περίοδο στις αρχές του 15ου αιώνα μέχρι την Αναγέννηση και τον μανιερισμό του 16ου αιώνα, φτάνοντας έτσι στον Θεοτοκόπουλο που επηρεάζεται από τον μανιερισμό». Η έκθεση, με 46 σπάνιες εικόνες από μουσεία και ιδιωτικές συλλογές της Ελλάδας και του εξωτερικού, πολλές από τις οποίες για πρώτη φορά ταξίδεψαν στην Αμερική ή έφυγαν από τη στέγη τους, κλείνει με επτά έργα Γκρέκο.
Δύο απ αυτά, η «Βάπτισις του Χριστού», που αποκτήθηκε με έρανο το 2004 από τον Δήμο Ηρακλείου, και η «Προσκύνησις των Ποιμένων» από το Πανεπιστήμιο Queens του Καναδά παρουσιάζουν ξεχωριστό επιστημονικό ενδιαφέρον, καθώς οι ειδικοί (Βασιλάκη, Cormack) θεωρούν ότι τα δύο έργα αποτελούν φύλλα ενός τρίπτυχου της ιταλικής περιόδου του ζωγράφου. Η συνύπαρξή για πρώτη φορά στην έκθεση αυτή δίνει την ευκαιρία στους ερευνητές, κατά την κ. Δρανδάκη, να επιβεβαιωθεί ή όχι η παραπάνω εκτίμηση.
Δίπλα στους πίνακες αυτούς εκτίθενται άλλοι πέντε σημαντικοί Γκρέκο: η «Κοίμησις της Θεοτόκου», που σπανίως εγκαταλείπει τον ομώνυμο ναό στην Ερμούπολη Σύρου, η «Στέψις της Θεοτόκου», πρόσφατο απόκτημα του Ιδρύματος Ωνάση και μοναδικό έργο της έκθεσης από την ισπανική περίοδο, «Η ταφή του Χριστού» της Εθνικής Πινακοθήκης, καθώς και δύο έργα του Μουσείου Μπενάκη.
Τον πυρήνα της έκθεσης αποτελούν έντεκα σημαντικές εικόνες, ανάμεσά τους «Ο Μυστικός Δείπνος» του Μιχαήλ Δαμασκηνού, από την Αρχιεπισκοπή Κρήτης, που επίσης ταξιδεύουν ελάχιστα. Αλλά και από το Ερμιτάζ περνούν για πρώτη φορά τα ρωσικά σύνορα τέσσερις εικόνες.
Η έκθεση, σημαντική και για τα δάνεια που επετεύχθησαν, θα εγκαινιαστεί επισήμως στις 8 Δεκεμβρίου από τον υπουργό Πολιτισμού κύριο Παύλο Γερουλάνο, παρουσία του προέδρου του Ιδρύματος Ωνάση κυρίου Αντώνη Παπαδημητρίου και των συνδιοργανωτών, κυρίας Αιμιλίας Γερουλάνου, προέδρου του Μουσείου Μπενάκη, και του Αρχιεπισκόπου Κρήτης Ειρηναίου.