Έξι μεγάλες εκθέσεις διοργανώνονται στη Φλωρεντία στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Firenze 2008: Un anno ad arte».

Οι τέσσερις εκθέσεις απευθύνονται τόσο σε ειδικό επιστημονικό κοινό καθώς παρουσιάζουν παράπλευρες πτυχές της εικαστικής παραγωγής από τον 14ο έως τον 16ο αιώνα, όσο και γενικότερα στους φιλότεχνους γιατί οι πτυχές αυτές δεν είναι δευτερεύουσες, αλλά εντάσσονται σε ό,τι θεωρείται μεγάλη τέχνη της εποχής και παρουσιάζουν τη σταδιακή διαμόρφωσή της.

Είναι αφιερωμένες σε θέματα πρωτότυπα, σημαντικά για την εξέταση και την παρουσίαση της ύστερης γοτθικής τέχνης στην ευρύτερη περιοχή και το πέρασμα στην Αναγέννηση, της επίδρασης σπουδαίων καλλιτεχνών όπως ο Giotto και ο Michelangelo και της σχέσης της Φλωρεντίας με την Αναγέννηση στη βόρεια Ευρώπη: παρουσιάζονται τα έργα του Giovanni da Milano και η γοτθική τέχνη στη Λομβαρδία και την Τοσκάνη τον 14ο αιώνα, η τέχνη στη Φλωρεντία μετά τον Giotto, τα χάλκινα γλυπτά του Vincenzo Danti, και η καλλιτεχνική σχέση της πόλης με τις Κάτω Χώρες την περίοδο 1430-1530.
Η έκθεση για την αυλή των Μεδίκων γίνεται με ένα διαφορετικό πρίσμα, πέρα από την θέση τους στην προαγωγή των γραμμάτων και των τεχνών, αυτό της σχέσης τους με τις φυσικές επιστήμες.

Η σειρά των εκθέσεων συμπληρώνεται από την παρουσίαση του προσωπογραφικού έργου του Giovanni Fattori (1825-1908), ζωγράφου που πέρασε το μεγαλύτερο μέρος του δημιουργικού του βίου στη Φλωρεντία. Και οι έξι εκθέσεις ξανακαλούν στην πόλη ακόμη και τους τακτικότερους επισκέπτες της.

L’eredità di Giotto. L’arte a Firenze tra il 1340 e il 1375
10 Ιουνίου-2 Νοεμβρίου 2008
Galleria degli Uffizi

Έκθεση για τον Giotto di Bondone (π. 1267–1337), ζωγράφο που θεωρείται πως έθεσε με το έργο του τα θεμελιώδη γνωρίσματα της ιταλικής τέχνης στην περίοδο που ακολούθησε. Μέχρι πρόσφατα, το δεύτερο ήμισυ του 14ου αιώνα είχε αντιμετωπιστεί από την ιστορία της τέχνης ως μια περίοδος περιορισμένου ενδιαφέροντος. Η άποψη αυτή σταδιακά τροποποιήθηκε με την προσέγγιση της καλλιτεχνικής δημιουργίας μετά τον θάνατο του Giotto, η οποία αποκαλύπτει τη δημιουργική της ζωντάνια. Στη δεκαετία του 1340 δρουν οι αδελφοί Orcagna -Andrea και Nardo di Cione- και αργότερα ο Giottino, δισέγγονος του Giottο, και ο Giovanni da Milano, ο Antonio Veneziano και ο Agnolo Gaddi με τους οποίους διαμορφώνεται ένα υστερογοτθικό καλλιτεχνικό «λεξιλόγιο» με διαμορφωμένα φλωρεντινά χαρακτηριστικά.
Στην έκθεση τεκμηριώνονται οι τάσεις της ζωγραφικής αυτής της περιόδου, αλλά παρουσιάζονται και οι εξελίξεις σε έργα της γλυπτικής στη Φλωρεντία, της ζωγραφικής χειρογράφων και της χρυσοχοΐας.

Giovanni da Milano. Capolavori del gotico fra Lombardia e Toscana
10 Ιουνίου-2 Νοεμβρίου 2008
Galleria dell’Accademia

Η πρώτη έκθεση αφιερωμένη στον Giovanni da Milano (Caversaio, Como, π. 1320–π. 1375).
Ο Λομβαρδός ζωγράφος πρωταγωνίστησε στην καλλιτεχνική παραγωγή μιας ιδιαίτερης περιόδου στη Φλωρεντία. Η τέχνη του ξεκινά και διαμορφώνεται στη Λομβαρδία της κυριαρχίας του οίκου των Visconti, σε κλίμα που επέτρεψε την παρουσία στην αυλή τους του Giotto και του Πετράρχη, αλλά και υπό τη σκιά του Μαύρου Θανάτου (1348), της μεγάλης επιδημίας πανώλης.
Στη Φλωρεντία όμως ο καλλιτέχνης παρήγαγε το σημαντικότερο έργο του, έργα θρησκευτικής ζωγραφικής, όπως το πολύπτυχο του ναού των Αγίων Πάντων, οι τοιχογραφίες του παρεκκλησίου Guidalotti-Rinuccini του ναού της Santa Croce και η Pietà της Galleria dell’Accademia.
Η έκθεση αποτελεί το πάρισο της έκθεσης για την καλλιτεχνική κληρονομιά του Giotto.

Firenze e gli antichi Paesi Bassi (1430-1530). Tra Jan van Eyck e Raffaello
20 Ιουνίου-26 Οκτωβρίου 2008
Palazzo Pitti, Galleria Palatina

Οι εμπορικές σχέσεις ανάμεσα στις Κάτω Χώρες και την Ιταλία, ιδιαίτερα την Φλωρεντία των Μεδίκων, προκάλεσαν και το έντονο ενδιαφέρον για τα ζωγραφικά έργα των βόρειων χωρών.
Η νέα τεχνική, η ελαιογραφία, όπως μας είναι γνωστή από τα έργα του Jan van Eyck, εισάγεται μαζί με πλήθος έργων από τον Βορρά στην Ιταλία, μικρών διαστάσεων πορτραίτα, θρησκευτικά αντικείμενα, δίπτυχα και τρίπτυχα.
Οι εμπορικές και οι τραπεζικές σχέσεις των φλωρεντινών αριστοκρατών δημιουργούν ένα κοινό για τα έργα αυτά και έτσι εισάγονται πίνακες του Jan van Eyck, του Rogier van der Weyden, του Hans Memling και άλλων καλλιτεχνών. Το διασημότερο από τα έργα αυτά είναι το Τρίπτυχο της οικογένειας Portinari, έργο του Hugo van der Goes.
Αποτέλεσμα της επίδρασης των εισηγμένων αυτών έργων στην καλλιτεχνική ζωή της Φλωρεντίας ήταν το ενδιαφέρον για το φως που αποδιδόταν λαμπερό με την νέα τεχνική και η προσεκτική παρατήρηση των χώρων, τοπίων και εσωτερικών, στοιχεία βασικά για την φλωρεντινή αναγέννηση των τεχνών.
Στην έκθεση, εκτός από τα έργα που αγόραζαν οι Φλωρεντινοί από τον Βορρά, παρουσιάζονται και αυτά των ντόπιων καλλιτεχνών, πίνακες και μικρογραφίες, στα οποία φαίνεται η δημιουργική ενσωμάτωση των νέων στοιχείων.
Σημαντικό μέρος της έκθεσης αποτελούν τα φλαμανδικά χαρακτικά που αποτέλεσαν το κύριο όχημα για τη διάδοση των εικονογραφικών επιλογών της τέχνης του Βορρά στη Μεσόγειο.

I grandi bronzi del Battistero. L’arte di Vincenzo Danti, discepolo di Michelangelo
Έως τις 7 Σεπτεμβρίου 2008
Museo Nazionale del Bargello

Η έκθεση είναι αφιερωμένη στον γλύπτη Vincenzo Danti (Perugia, 1530-1576), «μαθητή» του Michelangelo.
Πυρήνας της έκθεσης είναι τρία μνημειακά έργα του Danti, οι χάλκινες μορφές που είχε φιλοτεχνήσει για την παράσταση της Αποτομής του Προδρόμου στο Βαπτιστήριο της Φλωρεντίας. Τα έργα αυτά παρουσιάζονται για πρώτη φορά στον ίδιο χώρο, το Museo Nazionale del Bargello, που φιλοξενεί μεγάλο μέρος του έργου του καλλιτέχνη, ο οποίος εργάστηκε για τον Μέδικο Κόζιμο Α´.
Η έκθεση συγκεντρώνει έργα του Danti και από άλλα μουσεία και συλλογές της Ιταλίας και τον υπόλοιπο κόσμο και μαζί με την έκδοση του επιστημονικού καταλόγου συμβάλλει στην εμβάθυνση στην τέχνη της εποχής και στην εικαστική κληρονομιά του Michelangelo.

Το ενδιαφέρον για τον Danti οφείλεται στο ότι δεν υπήρξε πιστός ακόλουθος της τέχνης του Michelangelo. Δεν μαθήτευσε στο εργαστήριό του, ούτε αντέγραψε την τέχνη του. Υπήρξε δημιουργικός και επιλεκτικός μαθητής: το νεανικό έργο του μεγάλου δασκάλου στη Φλωρεντία δεν συγκίνησε ιδιαίτερα τον Danti, ο οποίος στράφηκε στη ρωμαϊκή περίοδο του Buonarroti.
Είναι η πρώτη έκθεση που παρουσιάζει συγκεντρωμένο το έργο του.

I Medici e le Scienze. Strumenti e macchine nelle collezioni granducali
Έως τις 11 Ιανουαρίου 2009
Palazzo Pitti, Museo degli Argenti

Θέμα της έκθεσης ο ρόλος των φυσικών επιστημών στην Τοσκάνη του 16ου αιώνα. Οι Μέδικοι φάνηκαν εκτός από μαικήνες των τεχνών και προστάτες της επιστήμης της περιόδου ενισχύοντας κατασκευαστές επιστημονικών οργάνων ή φυσικούς φιλοσόφους, ενώ και οι ίδιοι σχημάτισαν συλλογές με όργανα, σχέδια, χαρακτικά, χάρτες και επιστημονικά χειρόγραφα.
Με τον Cosimo I (1519-1574) εγκαινιάζεται η συλλογή μαθηματικών εποπτικών οργάνων, τα οποία ήταν φορτισμένα από παλαιούς συμβολισμούς σε ιδεολογικό και πολιτικό επίπεδο κυριαρχίας. Στο Palazzo Vecchio διαμορφώθηκε για τη συλλογή ειδική αίθουσα με λεπτομερή χαρτογράφηση του ουρανού και της γης και ονομάστηκε «Κόσμος».
Από τον Francesco I (1574-1587) τον οποίο έθελγαν η αλχημεία και οι φυσικές επιστήμες δημιουργήθηκε η Galleria degli Uffizi, όχι μόνο για τη συλλογή των έργων της τέχνης αλλά και ως ναός των επιστημών.
Με τον Ferdinando I (1587-1609) η Galleria degli Uffizi απέκτησε νέα αίθουσα κοσμογραφίας στην οποία στεγάστηκε η μεγάλη υδρόγειος σφαίρα που κατασκεύασε ο Egnazio Danti για τον Cosimo I και ο σφαιρικός αστρολάβος του κοσμογράφου Antonio Santucci.
Επί Cosimo II (1609-1621) δρα ο Γαλιλαίος, ο οποίος ονομάζει τέσσερις δορυφόρους του πλανήτη Δία «medicea sidera» (άστρα των Μεδίκων). Την ίδια περίοδο οι συλλογές των Δουκών εμπλουτίζονται με ναυτικά όργανα που παραχωρεί ο Άγγλος ναύαρχος Sir Robert Dudley, ο οποίος αφιέρωσε και μια πραγματεία του για τη ναυσιπλοΐα στον Cosimo.
Ο Ferdinando II, προστάτης πολλών επιστημόνων, και του Γαλιλαίου, ίδρυσε την πρώτη επιστημονική εταιρεία στην Ευρώπη, την Accademia del Cimento για τη διάδοση των μεθόδων του Γαλιλαίου.
Στην έκθεση παρουσιάζονται μοναδικά έργα από τις συλλογές των Δουκών, τα οποία αποτελούν μαρτυρίες για την επιστήμη της εποχής αλλά ταυτόχρονα και εκλεπτυσμένα έργα τέχνης.

L’altra faccia dell’anima. Ritratti di Giovanni Fattori
28 Οκτωβρίου 2008-11 Ιανουαρίου 2009
Palazzo Pitti, Galleria d’arte moderna

Η σειρά των εκθέσεων κλείνει με το αφιέρωμα στον Giovanni Fattori (Livorno 1825-Firenze 1908) με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 ετών από τον θάνατό του. Η έκθεση δεν περιλαμβάνει έργα από την γνωστή θεματογραφία του ζωγράφου, τις στρατιωτικές σκηνές και την αγροτική ζωή.
Εκτίθενται έργα που αναδεικνύουν μια άλλη πτυχή της καλλιτεχνικής προσωπικότητας του Fattori, αυτή του διεισδυτικού προσωπογράφου.
Ο Fattori, αγαπημένος καλλιτέχνης πολλών ομοτέχνων του, έδρασε στο πλαίσιο μιας προ-ιμπρεσιονιστικής ομάδας, των Macchiaioli, με σαφή τάση για την αποτύπωση του φυσικού φωτός.
Τα πορτραίτα που ζωγράφισε δείχνουν τον τρόπο που ο Fattori έβλεπε τον εαυτό του και την κοινωνία των συγχρόνων του κατά το ταραγμένο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.

Κ.Γ.