Προκαταρκτική έκθεση εκτίμησης ζημιών αναφορικά με τα πολιτιστικά αγαθά στη Λωρίδα της Γάζας δημοσίευσε η UNESCO. Σύμφωνα με ανακοίνωση του Οργανισμού με ημερομηνία 2 Φεβρουαρίου 2024, «μέχρι και τις 25 Ιανουαρίου 2024, η UNESCO έχει επαληθεύσει ζημιές σε 22 θέσεις [αρχής γενομένης] από τις 7 Οκτωβρίου 2023 – 5 θρησκευτικούς χώρους, 10 κτίρια ιστορικού ή/και καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος, 2 αποθήκες κινητών πολιτιστικών αγαθών, 1 μνημείο, 1 μουσείο και 3 αρχαιολογικούς χώρους».

Ειδικότερα, 20 από τα μνημεία βρίσκονται στην πόλη της Γάζας (Κυβερνείο της Γάζας). Πρόκειται για:

Το λιμάνι της αρχαίας Ανθηδόνας, το τέμενος Ibn Othman, το πολιτιστικό κέντρο Rashad El-Shawa, το Μεγάλο Τέμενος Οmari, το κέντρο Dar Al Sa’ada, το παλάτι Pasha, το τέμενος Zofor Domri, το παλάτι Al Saqqa, την ιστορική οικία Subat Al Alami, την αγορά Al-Qissariya, το πολεμικό νεκροταφείο της Κοινοπολιτείας στη Γάζα, το ιστορικό λουτρό Hammam Al-Sammara, την οικία Khader Tarazi, το ξενοδοχείο Al Mathaf (καθώς διέθετε έκθεση ιδιωτικής συλλογής αρχαιοτήτων και ιστορικών αντικειμένων), την αποθήκη αρχαιοτήτων του Υπουργείου Τουρισμού και Αρχαιοτήτων στο Sheikh Radwan, το ρωμαϊκό νεκροταφείο της Γάζας, την οικία Ghussein, το συγκρότημα της ορθόδοξης εκκλησίας του Αγίου Πορφυρίου, την Κρήνη Ar Rifaiya και την ιστορική οικία HatHat.

Δύο επιπλέον μνημεία του καταλόγου βρίσκονται εκτός της πόλης της Γάζας. Πρόκειται για το Παλιό Τζαμί Al Omari στην Τζαμπάλια (Διοικητικό Διαμέρισμα Βόρειας Γάζας) και τον αρχαιολογικό χώρο Tell Rafah στο Διοικητικό Διαμέρισμα της Ράφα, κοντά στα σύνορα με την Αίγυπτο.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση, η αξιολόγηση βρίσκεται σε εξέλιξη και βασίζεται σε δορυφορικές εικόνες και αναλύσεις που παρέχονται από το UNITAR/UNOSAT, καθώς οι επιτόπιες εκτιμήσεις είναι αδύνατες στην παρούσα κατάσταση.

Στις 3 Ιανουαρίου 2024, το Παλαιστινιακό Υπουργείο Πολιτισμού απηύθυνε στην UNESCO και τον Ερυθρό Σταυρό έκκληση για τη «σύσταση μιας διεθνούς επιτροπής για τη διερεύνηση αυτών των αντικειμένων [ενν. πολιτιστικού ενδιαφέροντος], των αρχαιολογικών χώρων και των μουσείων». Στην έκκληση, η οποία δημοσιεύεται σε Δελτίο Τύπου του Υπουργείου, τονίζεται ότι «η αλλοίωση των παλαιστινιακών αρχαιοτήτων και των πολιτιστικών αγαθών στην Παλαιστίνη αποτελεί παραβίαση ενός ουσιαστικού μέρους της ανθρώπινης μνήμης. Ως εκ τούτου, η διεθνής κοινότητα πρέπει να αναλάβει πραγματική ευθύνη για την προστασία αυτής της μνήμης».

Η πρόσφατη ανακοίνωση της UNESCO επιβεβαιώνει, ταυτόχρονα, τις ζημιές που σημειώνονται στα μηνιαία Δελτία Τύπου τα οποία κοινοποιεί το Παλαιστινιακό Υπουργείο Πολιτισμού, από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα τον Οκτώβριο του 2023. Στην εκτενέστερη από αυτές τις αναφορές (18 Ιανουαρίου 2024) η οποία βασίζεται σε προκαταρκτικά στοιχεία που συλλέχθηκαν και ταξινομήθηκαν από τις ομάδες του Υπουργείου στη Γάζα και τη Ραμάλα, ο κατάλογος των μνημείων που επλήγησαν κατά το διάστημα 7 Οκτωβρίου 2023 – 7 Ιανουαρίου 2024 είναι λεπτομερέστερος. Αν και περιλαμβάνει τα όσα καταγράφει αργότερα και η UNESCO, στα εννέα μνημεία τα οποία αναφέρονται ως εξαιρετικά σημαντικά καταγράφονται επιπλέον η βυζαντινή εκκλησία και το νεκροταφείο της Τζαμπάλια, το Tal Um Amer (μοναστήρι του Αγίου Ιλαρίωνα) και το ελληνορωμαϊκό ιερό του Al-Khader στην περιοχή Deir El Balah, οι αρχαίες θέσεις Tal al-Muntar, και Tal al-Sakan (ήδη σοβαρά κατεστραμμένη από τη Χαμάς, πριν από την ισραηλινή εισβολή), o χαναανιτικός οικισμός στο Tel Εl-Ajjul, και το Μαμελουκικό φρούριο Barquq (ως μερικώς κατεστραμμένο). Ένα τμήμα της έκθεσης αυτής αναφέρεται στην τεράστια απώλεια ανθρώπινου δυναμικού σχετικού με την πολιτιστική κληρονομιά, παρουσιάζοντας έναν μακρύ κατάλογο εργαζομένων στην πολιτιστική κληρονομιά, ερευνητών και καλλιτεχνών που σκοτώθηκαν ή κηρύχθηκαν αγνοούμενοι κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Τα ευρήματα της έκθεσης της UNESCO συγκλίνουν με εκείνα των ερευνών των ΜΚΟ Heritage for Peace και ANSCH, τα οποία δημοσιεύτηκαν σε σχετική έκθεση στις 7 Νοεμβρίου 2023. Η έκθεση επισημαίνει ότι 104 τοποθεσίες έχουν επηρεαστεί από τα γεγονότα με σημείο αναφοράς την αρχή του πολέμου. Δορυφορικές εικόνες οι οποίες επικεντρώνονται ιδιαίτερα στις αρχαιότητες κατά μήκος της ακτογραμμής της Γάζας δημοσιεύονται επίσης από τη ΜΚΟ Forensic Architecture στο πλαίσιο ενός έργου σε εξέλιξη, το οποίο χαρτογραφεί τις αλλαγές στην περιοχή από το 1995. Τα ευρήματα των παραπάνω πρωτοβουλιών έχουν επίσης εμφανιστεί στον ξένο Τύπο σε άρθρα σχετικά με τις πολιτιστικές απώλειες στη Γάζα (Al Jazeera, The Art Newspaper, New Lines Magazine), καθώς και σε ιστολόγια (Everyday Orientalism).

Πρέπει να σημειωθεί ότι ήδη από τις 18 Δεκεμβρίου 2023, η UNESCO είχε εκφράσει τις ανησυχίες της για το μοναστηριακό συγκρότημα του Αγίου Ιλαρίωνα στη Γάζα, ένα από τα παλαιότερα μοναστήρια στη Μέση Ανατολή, χορηγώντας του το υψηλότερο επίπεδο ασυλίας που θεσπίζεται από τη Σύμβαση της Χάγης του 1954. Όπως αναφέρεται σε δελτίο Τύπου, «η διακυβερνητική επιτροπή της UNESCO για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης (Σύμβαση της Χάγης του 1954) αποφάσισε στις 14 Δεκεμβρίου να χορηγήσει “προσωρινή ενισχυμένη προστασία” στο συγκρότημα της μονής του Αγίου Ιλαρίωνα». Όπως έχει σημειωθεί παραπάνω, το μοναστήρι αναφέρεται ως πληγείσα θέση σε Δελτίο Τύπου του Παλαιστινιακού Υπουργείου Πολιτισμού (18 Ιανουαρίου 2024), αλλά δεν αναφέρεται στην τρέχουσα έκθεση αξιολόγησης της UNESCO.