Καλώς ήρθατε στον θαυμαστό κόσμο των κινουμένων σχεδίων… της Λίθινης Εποχής. Γύρω στα 30.000 χρόνια πριν, οι Ευρωπαίοι χρησιμοποιούσαν τεχνικές που θυμίζουν τα σύγχρονα καρτούν, προκειμένου να δώσουν την εντύπωση στο θεατή-παρατηρητή ότι τα λιοντάρια και άλλα άγρια θηρία κυνηγούσαν τη λεία τους πάνω σε τοιχώματα σπηλαίων, όπως ανακάλυψαν δύο Γάλλοι ερευνητές.

Οι αρχαίοι καλλιτέχνες ζωγράφιζαν ιστορίες σε σπήλαια και δημιουργούσαν την ψευδαίσθηση της κίνησης ζώων πάνω σε περιστρεφόμενους δίσκους, λέει ο αρχαιολόγος Marc Azéma από το Πανεπιστήμιο της Τουλούζης-Le Mirail στη Γαλλία και ο Florent Rivère, ανεξάρτητος καλλιτέχνης με έδρα το Foix (Γαλλία).

«Οι καλλιτέχνες της Εποχής του Λίθου ήθελαν να δώσουν ζωή στις εικόνες τους» λέει ο Azéma. «Η πλειονότητα των παραστάσεων στα σπήλαια δείχνουν ζώα σε δράση».

Καθώς το φως των πυρσών τρεμόπαιζε περνώντας πάνω από τις ζωγραφισμένες σκηνές, θα αυξανόταν η αίσθηση των παρατηρητών ότι έβλεπαν ιστορίες δράσης, όπως γράφουν οι δύο ερευνητές στο τεύχος Ιουνίου του περιοδικού Antiquity.

Στη νέα αυτή εργασία, ο Azéma και ο Rivère συνοψίζουν την 20ετή τους έρευνα στις τεχνικές κινουμένων σχεδίων της Εποχής του Λίθου, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας έχει στο παρελθόν δημοσιευθεί στα γαλλικά. Περιγράφουν επίσης για πρώτη φορά παραδείγματα κινούμενης εικόνας σε δύο σπήλαια της Γαλλίας, το Chauvet και το La Baume Latrone.

«Η κίνηση και η δράση αποδίδονται στις σπηλαιογραφίες με διαφορετικούς τρόπους» παρατηρεί ο αρχαιολόγος Jean Clottes, που ειδικεύεται στις βραχογραφίες.

Μια παράσταση στο σπήλαιο Chauvet που εκτείνεται σε 10 μέτρα αποτελεί μια ιστορία κυνηγιού, σύμφωνα με τον Azéma. Η ιστορία αρχίζει δείχνοντας λιοντάρια με τα αυτιά τους τραβηγμένα πίσω και τα κεφάλια χαμηλωμένα να παραμονεύουν τη λεία τους. Κοντά σε αυτά, εμφανίζονται μαμούθ και άλλα ζώα. Σε ένα δεύτερο τμήμα της ζωηγραφικής, μια αγέλη 16 λιονταριών, εκ των οποίων μερικά είναι ζωγραφισμένα σε μικρότερο μέγεθος ώστε να δίνουν την εντύπωση ότι βρίσκονται πιο μακριά, επιτίθενται σε ένα βίσωνα που προσπαθεί να ξεφύγει.

Η προσπάθεια απόδοσης της κίνησης φαίνεται καθαρά στην παράσταση ενός βίσωνα με οκτώ πόδια, παράσταση που προέκυψε από το συνδυασμό δύο εικόνων του ζώου σε διαφορετικές στάσεις του σώματός του για να δημιουργηθεί η ψευδαίσθηση πως τρέχει.

Στη Γαλλία, υπάρχουν 53 παραστάσεις σε 12 σπήλαια όπου βλέπουμε υπέρθεση δύο ή περισσότερων εικόνων, για να αποδοθεί το τρέξιμο, το τίναγμα του κεφαλιού ή το κούνημα της ουράς. Στο φημισμένο Σπήλαιο Λασκώ, 20 ζωγραφισμένα ζώα φέρουν πολλαπλά κεφάλια, πόδια ή ουρές.

Σε ένα άλλο σπήλαιο της Εποχής του Λίθου στη Γαλλία, η χαραγμένη παράσταση σε οστό ζώου δείχνει τρία στοπ καρέ ενός λέοντα που τρέχει.

Οι αρχαίοι Ευρωπαίοι είχαν εφεύρει και ένα είδος παιχνιδιού κινούμενης εικόνας, όπως ισχυρίζονται οι ερευνητές. Θέσεις στη Γαλλία και την Ισπανία αποκάλυψαν δίσκους από λίθο ή οστά, με κεντρικές οπές οι περισσότεροι, οι οποίοι φέρουν αντικριστές παραστάσεις καθιστών και όρθιων ζώων.

Σε πειράματα που διενεργούνται από το 2007, ο Rivère έφτιαξε αντίγραφα αυτών των χαραγμένων δίσκων και πέρασε νήματα από τένοντες ζώων μέσα από τις κεντρικές οπές, σχηματίζοντας θηλιές. Περιστρέφοντας τα νήματα αυτά, οι δίσκοι κουνιούνται μπρος πίσω αρκετά γρήγορα ώστε τα ζωγραφισμένα ζώα να μοιάζουν σαν να κάθονται και να σηκώνονται όρθια.

Αυτή είναι η αρχή στην οποία βασίζεται το θαυματρόπιο, μια συσκευή που εφευρέθηκε το 1825. Δύο νήματα περασμένα από την άκρη ενός δίσκου ή μιας κάρτας με μια εικόνα στην κάθε πλευρά –όπως ένα βάζο και ένα μπουκέτο με λουλούδια- περιστρέφονταν ανάμεσα στα δάκτυλα έτσι που οι δύο εικόνες έμοιαζαν να συνδυάζονται σε μία και μοναδική – όπως ένα βάζο με λουλούδια.

Τα θαυματρόπια θεωρούνται πρόδρομοι της κινηματογραφικής κάμερας και των κινουμένων σχεδίων.