Ενότητα 8: Κλασική περίοδος
Η εποχή χαρακτηρίζεται από τον συνεχή ανταγωνισμό Αθήνας–Σπάρτης αλλά και Θήβας–Αθήνας. Η Θήβα εξέρχεται αποδυναμωμένη από τους περσικούς πολέμους, γρήγορα όμως ανακάμπτει και ηγείται του Κοινού των Βοιωτών. Εκατό σχεδόν χρόνια μετά την ταπείνωση των περσικών πολέμων αναδεικνύεται επικεφαλής όλης της Ελλάδας (θηβαϊκή ηγεμονία, 371-364 π.Χ.).
Σύντομα όμως ακολουθεί η συντριβή της στη μάχη της Χαιρώνειας από τον Φίλιππο Β΄. Το 335 π.Χ. η πόλη ισοπεδώνεται από τον Αλέξανδρο Γ΄(τον Μέγα) και ερημώνεται.
Το σύνολο των βοιωτικών πόλεων είχε προχωρήσει στο σχηματισμό ομοσπονδίας «Κοινόν των Βοιωτών», πιθανότατα πριν το τέλος του 6ου αιώνα π.Χ.
Η περιήγηση στην ενότητα 8 ξεκινά με ένα γλυπτό της ώριμης κλασικής περιόδου στο βάθρο 48 και αφιέρωμα στην πολιτειακή οργάνωση της Βοιωτίας, όπου εκτίθενται βασικά
σύμβολα της πολιτειακής οργάνωσης, όπως νομίσματα, δημόσια σταθμά (Προθ. 128) και
το ψήφισμα του Κοινού των Βοιωτών στο βάθρο 49. Εκεί παρουσιάζεται, εμβόλιμο, το αναθηματικό βάθρο χάλκινου αγάλματος από τις Θεσπιές με την υπογραφή του Αθηναίου
Πραξιτέλη (βάθρο 50).
Η πολυτάραχη πολιτική και πολεμική διάσταση της κλασικής περιόδου παρουσιάζεται μέσα από τις σωζόμενες επιγραφές. Ξεχωρίζουν οι στήλες με τα ονόματα πεσόντων στη μάχη του Δηλίου το 424 π.Χ. (βάθρα 52 & 53-55) και ο επιτύμβιος κυβόλιθος των πεσόντων στη μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ.), Θηβαίου βοιωτάρχη Ξενοκράτη και των συναγωνιστών του Θεόπομπου και Μνασίλαου, με επίγραμμα που υμνεί τη γενναιότητά τους (βάθρο 56).
Έπεται η θεματική ενότητα της λατρείας (Προθ. 132). Τα ευρήματα των βοιωτικών ιερών τοπικής ή ευρύτερης εμβέλειας παρουσιάζονται στις Προθήκες 133-138 και στα βάθρα 57-59 φιλοξενώντας αναθήματα κάθε είδους. Ξεχωρίζουν τα μελανόμορφα αγγεία με σκωπτικές παραστάσεις, προσφορές προς τους Καβίρους (Προθ. 132) και τα πήλινα στεφάνια από αγροτικό ιερό γυναικείων θεοτήτων στις παρυφές του Ορχομενού (Προθ. 138).