Χρήστος Ματζάνας, Περιγραφικό Λεξικό Προϊστορικών Λιθοτεχνιών. Συμβολή στην ταξινόμηση και τη μελέτη λίθινων τεχνέργων, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σειρά Αρχαιολογία, 2018, σελ. 512. ISBN 978-960-524-525-2
Το Λεξικό, καρπός συστηματικής μελέτης λιθοτεχνιών και της σχετικής βιβλιογραφίας επί τριάντα σχεδόν χρόνια, επιχειρεί να δώσει μια ολοκληρωμένη εικόνα της τυπολογίας των λίθινων προϊστορικών εργαλείων και των συναφών τεχνολογιών. Η προσέγγιση αφορά δύο βασικά επίπεδα: την περιγραφή και ανάλυση 983 σχετικών λημμάτων, με παράθεση της ορολογίας στα γαλλικά και αγγλικά, που συνοδεύεται από 111 επεξηγηματικές εικόνες, και την ανάλυση μέσω της οποίας παρουσιάζεται ο τρόπος τεκμηρίωσης των λίθινων τεχνέργων, με την ιεραρχική κατανομή και την απεικόνιση 1.776 περιγραφικών χαρακτηριστικών τους.
Το Λεξικό συνιστά μια πρώτη συστηματική προσπάθεια να συγκεραστούν τα πλεονεκτήματα των διαφόρων προσεγγίσεων μελέτης των λιθοτεχνιών και ασχολείται κριτικά με το θέμα της ορολογίας και τον ακριβή προσδιορισμό της ονομασίας των τεχνέργων. Προτείνει μια κοινή γλώσσα ανάγνωσης και κωδικοποίησης των λίθινων εργαλείων και καταχώρησής τους με τη μορφή περιγραφικών χαρακτηριστικών σε βάσεις δεδομένων. Είναι ευέλικτο, από την άποψη ότι μπορεί ανά πάσα στιγμή να εμπλουτιστεί με νέες μεταβλητές και χαρακτηριστικά, τα οποία μπορούν επιπλέον ανεξάρτητα να επαναπροσδιοριστούν κατά τη στατιστική επεξεργασία των δεδομένων, ανάλογα με τα ερωτήματα που θέτει ο μελετητής προκειμένου να προβεί σε βαθιά ερμηνεία του υλικού του.
Μεθοδολογικά, η προτεινόμενη αναλυτική προσέγγιση μιας λιθοτεχνίας και η πληθώρα των περιγραφικών χαρακτηριστικών επιτρέπουν όχι μόνο την ακριβέστερη περιγραφή, αλλά και την εφαρμογή προηγμένων στατιστικών μεθόδων. Αυτές τεκμηριώνουν, μεταξύ άλλων, τη μεταβλητότητα, δηλαδή το βαθμό μεταβολής και ποικιλομορφίας, τη συνάφεια και το συσχετισμό, καθώς και την αλληλεπίδραση των αντιπαραβαλλόμενων μεταβλητών στους κόλπους της λιθοτεχνίας. Με τον τρόπο αυτόν εκμαιεύονται οι πληροφορίες που απαιτεί μια πλήρη και εμπεριστατωμένη μελέτη (π.χ. κατά πόσον η πρώτη ύλη επηρεάζει την εφαρμογή των μεθόδων και τεχνικών, ποια επιμέρους χαρακτηριστικά των μεταβλητών αυτών και σε ποιο βαθμό ευθύνονται για την όποια διαφορετικότητα, ποιος είναι ο βαθμός συσχετισμού της τυπολογίας με τη χρήση των εργαλείων ή την κατάσταση διατήρησής τους, ποιων παραγόντων συνάρτηση είναι ο βαθμός εκμετάλλευσης, αν αλληλεξαρτώνται οι τεχνικές κατάτμησης και επεξεργασίας κ.ά.).
Ο Χρήστος Ευστρ. Ματζάνας γεννήθηκε στη Νέα Αρτάκη Ευβοίας το 1969 και σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στη διδακτορική του διατριβή, που εκπόνησε στο Muséum National d’Histoire Naturelle του Παρισιού, ασχολήθηκε με τις μεθόδους και τεχνικές κατάτμησης της Κάτω Παλαιολιθικής στο σπήλαιο Arago της γαλλικής Καταλονίας. Από το 1997 εργάζεται στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Δίδαξε μαθήματα συναφή με την Παλαιολιθική και την Πειραματική Αρχαιολογία, τις λιθοτεχνίες και την τεχνολογία αποκρουσμένου λίθου στα Πανεπιστήμια Κρήτης και Αιγαίου, καθώς και στο ΑΤΕΙ Πάτρας. Από το 2000, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κρήτης, μελετά τις λιθοτεχνίες της Γαύδου και της Ντίας, και από το 2006 σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου ερευνά θέσεις εντός και εκτός Ελλάδας. Έχει περιγράψει αναλυτικά και μελετήσει, μέσω του Λεξικού, περί τα 21.375 τέχνεργα από 63 θέσεις, στην έρευνα αρκετών εκ των οποίων έχει συμμετάσχει ή έχει διεξαγάγει ο ίδιος. Τέλος, έχει δημοσιεύσει 32 άρθρα σε περιοδικά και τόμους σχετικά με τις προϊστορικές λιθοτεχνίες.
