Στην τοποθεσία Πέρα Πάντα, κάτω από τον οικισμό Στενιές της Άνδρου βρίσκεται ένα σπάνιο κατάλοιπο της πρώτης φάσης εκβιομηχάνισης στην Ελλάδα, ο υδρόμυλος Εμπειρίκου, γνωστός και ως Φάμπρικα του Εμπειρίκου. Ο υδρόμυλος κτίστηκε το 1876 από τον Κωνσταντίνο Εμπειρίκο, δίπλα στην κοίτη του ποταμού. Πρόκειται για μεγάλο πενταόροφο κτήριο με δίρριχτη στέγη και μεγάλη όρθια σιδερένια φτερωτή που κινούνταν με υδατόπτωση και ο αλεστικός μηχανισμός με τέσσερα ζεύγη μυλολίθων. Στη Φάμπρικα γινόταν επεξεργασία σιταριού που έφερνε ο ιδιοκτήτης με δικά του καράβια από τη Ρουμανία. Το 1880 ο μύλος έγινε και ατμοκίνητος, ενώ το 1912 προστέθηκαν κυλινδρομυλικές εγκαταστάσεις και ηλεκτροφωτίστηκε. Λειτούργησε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1930. Παρά την εγκατάλειψη το μνημείο στέκει χωρίς στατικά προβλήματα αναμένοντας την αποκατάστασή του.
Το μνημείο είναι κηρυγμένο διατηρητέο (ΦΕΚ 495/Β/9-7-1991) και έχει ζώνη προστασίας 50 μ. περιμετρικά. Παρά το καθεστώς προστασίας του μνημείου και του εντυπωσιακού περιβάλλοντος χώρου του, το 2011 άρχισε να κτίζεται, χωρίς άδεια από τους αρμόδιους φορείς προστασίας, οικοδομή (στη θέση μικρού κτίσματος), σχεδόν σε επαφή με τον υδρόμυλο, αλλοιώνοντας δραματικά το μοναδικό αυτό ιστορικό τοπίο του νησιού. Η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων ζήτησε τη διακοπή των εργασιών και το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων γνωμοδότησε κατά της έγκρισης των οικοδομικών εργασιών πλησίον του μνημείου. Το θέμα της έγκρισης ή μη των οικοδομικών εργασιών, ύστερα από αίτηση θεραπείας του ιδιοκτήτη της οικοδομής, θα αναπεμμφθεί και θα ξανασυζητηθεί στο ΚΣΝΜ σύντομα.
Για την προστασία του σημαντικού αυτού μνημείου της προβιομηχανικής κληρονομιάς της Άνδρου και την ανάδειξη του προβλήματος που έχει δημιουργήσει η ανέγερση της οικοδομής τόσο στον μύλο όσο και στο τοπίο, διοργανώνεται ημερίδα με θέμα «H Φάμπρικα του Εμπειρίκου, ένα μνημείο της προβιομηχανικής κληρονομιάς της Άνδρου σε κίνδυνο», την Τετάρτη 26 Μαρτίου 2014, στις 5.30 μ.μ., στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (Κτίριο Αβέρωφ, Αίθουσα Τελετών, είσοδος από οδό Στουρνάρη) από το TICCIH-Ελληνικό Τμήμα, το Ινστιτούτο των Ελληνικών Μύλων, τη MONUMENTA και την Εταιρεία Ανδρίων Επιστημόνων. Η εκδήλωση τελεί υπό την Αιγίδα της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ.
Η ημερίδα περιλαμβάνει τρεις ενότητες. Στην πρώτη θα παρουσιαστούν από μελετητές του υδρόμυλου η ιστορία, η αρχιτεκτονική, η αξία και οι ενέργειες προστασίας του. Στη δεύτερη ενότητα θα γίνει εκτενής αναφορά στην προβιομηχανική και βιομηχανική κληρονομιά των νησιών, στη σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος χώρου των μύλων καθώς και στη σημασία της προστασίας του μοναδικού αυτού μνημείου της Άνδρου. Στην τρίτη ενότητα μέσα από παρεμβάσεις και συζήτηση θα αναλυθούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η προβιομηχανική και βιομηχανική κληρονομιά, με έμφαση στα νησιά του Αιγαίου, και οι τρόποι προστασίας τους και ειδικότερα η προστασία του υδρόμυλου του Εμπειρίκου.
