Τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες τα νεκροταφεία παραμένουν έξω από τα τείχη, σύμφωνα με τη ρωμαϊκή νομοθεσία, που επαναλαμβάνουν οι νόμοι Θεοδοσίου Α’ και Ιουστινιανού. Οι χριστιανοί θάβονται στα ίδια νεκροταφεία με τους εθνικούς, ενώ αργότερα αναπτύσσονται ξεχωριστά νεκροταφεία, γύρω από τάφους μαρτύρων ή κοιμητηριακές βασιλικές. Ειδοποιό διαφορά αποτελούν ο προσανατολισμός του νεκρού με την κεφαλή στη δύση και τα χριστιανικά σύμβολα, κυρίως ο σταυρός, στη διακόσμηση τάφων και επιτύμβιων πλακών.
Στη Νικόπολη πολυάριθμες ταφές, που ανήκαν σε επιφανείς νεκρούς, αποκαλύφθηκαν κάτω από το δάπεδο της κοιμητηριακής βασιλικής Δ, έξω από τα παλαιοχριστιανικά τείχη. Στο βόρειο παστοφόριο της Βασιλικής Δ, κάτω από το δάπεδο, αποκαλύφθηκε πολυτελής μαρμάρινη σαρκοφάγος, σπάνιο έργο κωνσταντινοπολίτικου εργαστηρίου του 6ου αι. μ.Χ.
Αυτή τη σαρκοφάγο επέλεξαν να παρουσιάσουν η ΛΓ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και το Αρχαιολογικό Μουσείο Νικόπολης ως «Αντικείμενο του Μήνα», στην ενότητα που έχει εγκαινιάσει το Μουσείο στη σελίδα του στο facebook. Κάθε μήνα, με αφορμή ένα αντικείμενο από τη μόνιμη έκθεση του Μουσείου, σε ένα βίντεο ξετυλίγονται ιστορίες από τη Νικόπολη και τους πρωταγωνιστές της.
«Το μάρμαρο προήλθε από την Προκόννησο, νησί στην Προποντίδα, που αποκαλείται και νήσος του Μαρμαρά για τα θαυμάσια μάρμαρά που προέρχονταν από το λατομείο της, αποτελώντας πρώτη ύλη για τη διακόσμηση και την κατασκευή αρχιτεκτονικών μελών πληθώρας μνημείων της αρχαιότητας, όπως του τάφου του Μαυσώλου στην Αλικαρνασσό», αναφέρεται στο κείμενο της παρουσίασης του εκθέματος.
«Πρόκειται για τη μοναδική εισηγμένη σαρκοφάγο αυτού του τύπου που έχει βρεθεί έως τώρα στην Ελλάδα και οπωσδήποτε περιείχε τα λείψανα επιφανούς νεκρού. Από τα οστά δεν βρέθηκαν αυτά του κρανίου, γεγονός που οδήγησε στην υπόθεση πως ανήκαν σε έναν ακέφαλο μάρτυρα.
»Η σαρκοφάγος σώζει ακέραιη τη λάρνακα και το κάλυμμά της. Η λάρνακα φέρει στις μακρές πλευρές της από ένα ανάγλυφο κυκλικό, δάφνινο στεφάνι που περικλείει Χριστόγραμμα και πλαισιώνεται από δυο ανάγλυφους ανισοσκελείς σταυρούς με πεπλατυσμένες κεραίες. Ομοίου τύπου σταυροί κοσμούν και τις στενές πλευρές της λάρνακας. Το θέμα του στεφάνου από φύλλα δάφνης που περικλείει σταυρό ή μονόγραμμα συμβολίζει τη νίκη κατά του θανάτου.
»Το κάλυμμα έχει μορφή δίρριχτης στέγης με αετώματα και 4 συμπαγή ακρωτήρια στις γωνίες του. Το κέντρο της μακράς πλευράς του κοσμείται από ανισοσκελή σταυρό σε δίσκο. Το μοτίβο αυτό αποτελεί συνηθισμένο διακοσμητικό θέμα της παλαιοχριστιανικής περιόδου, κυρίως του 5ου αι. μ.Χ.
»Η ποιότητα της εκτέλεσής της είναι εξαιρετική, δεδομένου ότι είναι λαξευμένη και στιλβωμένη με επιμέλεια σε όλες τις πλευρές της.
»Δίπλα στη σαρκοφάγο βρέθηκε πολυτελής κιβωτιόσχημος τάφος με λείψανα έξι νεκρών – ίσως πίστευαν ότι ο ενταφιασμός τους δίπλα στο νεκρό μάρτυρα θα τους εξασφάλιζε προνομιακή μεταχείριση κατά την ημέρα της Κρίσεως».
Πατήστε εδώ για να δείτε το βίντεο.
Επιμέλεια: Χριστίνα Μερκούρη (Προϊσταμένη ΛΓ΄ ΕΠΚΑ).
Σενάριο-σκηνοθεσία-αρχαιολογική έρευνα: Σταυρούλα Πούλου (Αρχαιολόγος Msc).
