Η Νίνα Καρακώστα-Γαβριλάκη συλλέγει παιχνίδια. Παιχνίδια παλαιότερα και νεότερα, από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Καθένα τους έχει να πει πολλά για τα παιδιά του παρελθόντος αλλά και για τον κόσμο των ενηλίκων: την καθημερινότητά του, την ιστορία του, τις αξίες και τις προσδοκίες του.

Η συλλέκτρια μαγεύτηκε από τις ιστορίες που έκρυβαν τα παιχνίδια. Το πάθος της για το αντικείμενο (με αφετηρία κάποια δικά της παιχνίδια) την οδήγησε από την απλή φύλαξη παιχνιδιών στη συλλογή. Έτσι παρακολούθησε σεμινάρια Ιστορίας Τέχνης και Μουσειολογίας στο Κολλέγιο Αθηνών και ταξίδεψε με σκοπό τον εμπλουτισμό της συλλογής της. Θέλοντας να μοιραστεί την αγάπη και τις γνώσεις της για το παιδικό παιχνίδι με το ευρύ κοινό, προχώρησε σε διαδοχικές εκθέσεις της συλλογής της.  Με αφορμή την τελευταία της έκθεση στην Τεχνόπολη, που παρουσιάζεται αυτές τις ημέρες, με τίτλο «ΠαίΖΩ», η Νίνα Καρακώστα-Γαβριλάκη απάντησε στα ερωτήματά μας για τα παιχνίδια αυτά, που φέρουν τον απόηχο μιας άλλης εποχής.

Αρχαιολογία Online: Πώς ξεκινήσατε να συλλέγετε παιδικά παιχνίδια;

Νίνα Καρακώστα-Γαβριλάκη: Δεν μπορώ να πω ακριβώς πώς ξεκίνησα να συλλέγω παιχνίδια, μπορώ όμως να αναφέρω ορισμένα γεγονότα που, υποσυνείδητα, με οδήγησαν εκεί. Καταρχάς είχα μια πάρα πολύ καλή παιδική ηλικία με πολλά παιχνίδια, αγάπη, εκδρομές και ενθουσιασμό. Όταν ήμουν δεκαοκτώ χρονών ζήτησα από τον πατέρα μου για τα γενέθλιά μου μια κούκλα και ένα σεσουάρ, τα οποία έχω μέχρι σήμερα. Ακόμη, δεν μου άρεσε να πετάω τίποτε διότι όλα ή μου θύμιζαν κάτι ή είχα την ανασφάλεια ότι θα τα χρειαζόμουν κάποτε στο μέλλον. Επίσης τα παλιά αντικείμενα ασκούσαν μια γοητεία επάνω μου, και λόγω της ποιότητάς τους και για την πατίνα του χρόνου και τις ιστορίες που έκρυβε το καθένα. Κατέληξα στα παιχνίδια διότι μου αρέσουν τα παιδιά και η παιδική ηλικία, η οποία άλλωστε είναι και η «πατρίδα» μας.

AO: Υπάρχει κάποιο παιχνίδι στη συλλογή σας που «αγαπάτε» ιδιαίτερα; Γιατί είναι τόσο ξεχωριστό;

N.K.-Γ.: Υπάρχει πράγματι στη συλλογή μου κάτι που αγαπώ ιδιαίτερα: δύο κούκλες από τα Κύθηρα, περιόδου 1920 περίπου, από λάστιχο, με ειδική κατασκευή για να τις φουσκώνεις (τρύπα στην πλάτη), από τη Γαλλία, με κατεστραμμένα τα πρόσωπά τους και καλοδιατηρημένα τα ρούχα τους. Ο πρώτος λόγος που τις ξεχωρίζω είναι γιατί δεν τις αγόρασα, και ούτε μου τις χάρισε κανείς. Τις ανακάλυψα μόνη μου και τις διέσωσα, θα έλεγα, από ένα εγκαταλελειμμένο σπίτι στα Κύθηρα. Στο καθιστικό του σπιτιού είχε φυτρώσει μια συκιά. Η πεσμένη στέγη και η υγρασία έσωσαν τις κούκλες διότι το λάστιχο στη ζέστη φθείρεται και γίνεται σκόνη. Τις ξεχωρίζω επίσης καθώς σίγουρα προέρχονται από κάποιον μετανάστη, διότι μαζί τους βρέθηκαν και έγγραφα που το αποδεικνύουν. Οι Κυθήριοι ήταν οι πρώτοι μετανάστες στην Αυστραλία και την Αμερική, από το 1864 που ενώθηκαν τα Επτάνησα με την κυρίως Ελλάδα.

ΑΟ: Κατά τη γνώμη σας, κατά πόσο αντιπροσωπεύουν τα παιδικά παιχνίδια τον τρόπο ζωής κάθε εποχής; Αλλάζει αυτό με το πέρασμα του χρόνου;

N.Κ.-Γ.: Τον τρόπο ζωής κάθε εποχής φυσικά και τον αντιπροσωπεύουν τα παιχνίδια. Από αυτόν εμπνέονταν, ανέκαθεν, οι κατασκευαστές, είτε ήταν βιοτέχνες ή βιομήχανοι, είτε ήταν οι γονείς οι οποίοι έφτιαχναν παιχνίδια για τα παιδιά τους, είτε και τα ίδια τα παιδιά, από τις παραστάσεις που είχαν από τον περίγυρό τους. Για παράδειγμα, έχω στη συλλογή μου ένα παιχνίδι το οποίο κυκλοφόρησε το 1957, με αφορμή την εκτόξευση του Σπούτνικ 2, στον οποίο επέβαινε ένας σκύλος, η Λάικα. Το παιχνίδι το κατασκεύασαν πρώτοι οι Γερμανοί από τσίγκο, ήρθε στην Ελλάδα, το αντέγραψαν οι Έλληνες πάλι από τσίγκο με τη σχετική τροποποίηση (δηλ. εκεί που είχε γερμανικά «τόπια», έβαλαν ελληνικά) και επωλείτο στη μισή τιμή για να είναι προσιτό.

ΑΟ: Σε γενικές γραμμές, πώς μπορούμε να δούμε μέσα από την κατασκευή των παιχνιδιών τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπιζόταν η παιδική ηλικία σε κάθε ιστορική περίοδο;

N.K.-Γ.: Επειδή στη συλλογή μου έχω και πρωτότυπα αρχαία ελληνικά παιχνίδια (πήλινα), βεβαίως «νομιμοποιημένα» στην Εφορεία Αρχαιοτήτων, αλλά και σύγχρονα τσίγκινα, μπορώ να πω ότι από τα υλικά συνάγεται ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπιζόταν η παιδική ηλικία σε κάθε εποχή. Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν σημαντική την παιδική ηλικία, γι’ αυτό και υπήρχαν τεχνίτες οι οποίοι μαζί με τα άλλα πήλινα αντικείμενα που έφτιαχναν για την εξυπηρέτηση αναγκών της καθημερινής ζωής έφτιαχναν και παιχνίδια (αθύρματα) για τα παιδιά.

Από την άλλη, ο τσίγκος που χρησιμοποιήθηκε στα νεότερα χρόνια για την κατασκευή παιχνιδιών είναι ενδεικτικός του πώς αντιμετωπιζόταν τότε η παιδική ηλικία. Δηλαδή χρησιμοποίησαν το πιο φθηνό υλικό για την κατασκευή των παιχνιδιών, αδιαφορώντας για τις επικίνδυνες ιδιότητές του (σκουριάζει, τραυματίζει εύκολα). Το 1960 απαγορεύτηκε με νόμο η χρήση τσίγκου για την παραγωγή παιχνιδιών. Αυτό δείχνει ότι μετά το 1960 δίνεται μεγαλύτερη σημασία στην ασφάλεια των παιδιών και, κατ’ επέκταση, στην παιδική ηλικία.

ΑΟ: Τι είδους παιχνίδια είναι για σας διαχρονικά;

N.K.-Γ.: Πιστεύω ότι διαχρονικά είναι η μπάλα, η κούκλα, η κουδουνίστρα, τα συρόμενα. Τέλος θα πω ότι διαχρονικό είναι το παιχνίδι που πάντα θα σκεφτούν να παίξουν όταν βρεθούν δύο παιδιά μαζί.

H έκθεση «ΠαίΖΩ» συνεχίζεται στην Τεχνόπολη (Γκάζι) μέχρι την 31η Ιανουαρίου 2014.