Συνολικά 2.961 αντικείμενα από τις ανασκαφές της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στην περιοχή, που σήμερα φυλάσσονται στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιά, θα παρουσιαστούν —κάποια για πρώτη φορά— στο κοινό μέσα από ενότητες που διηγούνται την ιστορία του λιμανιού από τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους, όπως τα ευρήματα από τους πρωτογεωμετρικούς και αρχαϊκούς τάφους στα Καμίνια και στο Δέλτα Φαλήρου, τα οποία μαζί με άλλα θα «υποδέχονται» τους επισκέπτες.

Όλα αυτά στο Αρχαιολογικό-Θεματικό Μουσείο Πειραιά, το οποίο θα λειτουργήσει ως τμήμα του Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιά με τα μοναδικά εκθέματα, και θα στεγαστεί στο κτίριο «Καστράκι» της «Πολιτιστικής Ακτής». Το έργο βρίσκεται σε καλή πορεία, καθώς η χρηματοδότησή του είναι εξασφαλισμένη αλλά και οι μελέτες που το αφορούν προχωρούν χωρίς προβλήματα.

Αυτό επιβεβαιώθηκε και στο Συμβούλιο Μουσείων, τα μέλη του οποίου γνωμοδότησαν ομόφωνα υπέρ της μουσειολογικής μελέτης που εκπονήθηκε από την ΚΣΤ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Μια μελέτη που «έπεισε» ως προς τις προθέσεις της, δηλαδή την ανάδειξη της σημασίας του Πειραιά στην αρχαιότητα και την προβολή του ως της πρώτης ιπποδάμειας πόλης στον ελλαδικό χώρο.

Η πρώτη ενότητα με τίτλο «Μια πόλη για τον Πειραιά» θα είναι αφιερωμένη στην ίδρυση και οχύρωση του Πειραιά τον 5ο αι. π.Χ., που θωράκισε τα τρία φυσικά λιμάνια του —τον Κάνθαρο, τη Ζέα και τη Μουνιχία—, εκεί όπου μεταφέρθηκε η ναυτική βάση των Αθηναίων από τον Φαληρικό όρμο, μετά από πρόταση του Θεμιστοκλή. Τα Θεμιστόκλεια και τα Μακρά τείχη, που συνέδεαν την Αθήνα με το λιμάνι της, έχουν τον κύριο λόγο στην ενότητα αυτή, η οποία όπως και οι υπόλοιπες θα εμπλουτιστεί με εποπτικό υλικό (φωτογραφίες, σχεδιαστικές αποτυπώσεις και τρισδιάστατες αναπαραστάσεις).

«Θαλασσοκράτειρα Πόλη» είναι η δεύτερη ενότητα, όπου κυριαρχούν εκθέματα και πληροφορίες για τους περίφημους νεώσοικους, τα «σπίτια» των πλοίων, αλλά και τη Σκευοθήκη του Φίλωνος του 4ου αι. π.Χ., όπου φυλασσόταν ο εξοπλισμός των πλοίων, ενώ η τρίτη δίνει «Το άρωμα του λιμανιού» τόσο για τον εμπορικό «Κάνθαρο», το μεγαλύτερο λιμάνι του Πειραιά, όσο και για την πολυδιάστατη εμπορική δραστηριότητα της Αθήνας. Θα εκτεθούν ενεπίγραφοι όροι, νομίσματα, σταθμία (μικρά βάρη), σηκώματα (μετρητές), τμήμα από επιστολή του Αδριανού για τον έλεγχο των τιμών στο ιχθυεμπόριο και πολλά ακόμα αντικείμενα.

Η τέταρτη ενότητα είναι και η μεγαλύτερη όλων, λόγω αριθμού εκθεμάτων αλλά και θεματικής ανάπτυξης. Είναι αφιερωμένη στην πολεοδομική εξέλιξη και λειτουργία του Πειραιά, στη «Χάραξη της ουτοπίας», όπως τιτλοφορείται μία από τις υποενότητές της, η οποία δίνει έμφαση στην εφαρμογή του μοναδικού ιπποδάμειου πολεοδομικού συστήματος. Μια σημαντική αναφορά στην ιδανική πόλη που σχεδίασε ο Ιππόδαμος, με γνώμονα την ισονομία και τη δημοκρατία.

«Ο Πειραιάς χαράχθηκε μέσα σε ένα προστατευμένο κέλυφος, τα τείχη του, και πάνω σε παρθένο έδαφος, καθώς δεν υπήρχε προηγούμενη κατοίκηση. Ήταν μια βιοκλιματική πόλη, που λιαζόταν και αεριζόταν από παντού. Ο Ιππόδαμος σχεδίασε την ιδανική πόλη των 10.000 κατοίκων, που αποτελούνταν από στρατιώτες, αγρότες και τεχνίτες, χωρίζοντας τη γη σε δημόσια, ιερή και ανθρώπινη. Μια ουτοπία που έγινε πραγματικότητα», δήλωσε η προϊσταμένη της ΚΣΤ’ ΕΠΚΑ Στέλλα Χρυσουλάκη, η οποία έκανε την παρουσίαση της μελέτης. Μεταξύ των ευρημάτων που θα εκτεθούν είναι οδοδείκτες, αγγεία, εργαλεία υφαντικής, λυχνάρια, είδη αλιείας και εργαλεία από οικίες, αλλά και μήτρες πήλινων πινάκων και ειδωλίων από τα εργαστήρια.

Στην ίδια ενότητα θα παρουσιαστούν και τα «Προσκυνήματα», με θέμα τα ιερά και τις λατρείες, δημόσιες και ιδιωτικές, όπως το ιερό της Αρτέμιδος Μουνιχίας, του Ασκληπιού, το Παρακηφήσιο Ιερό της Κυβέλης, που βρέθηκε στο Μοσχάτο κ.ά. Επίσης θα εκτεθούν πλήθος κτερισμάτων και επιτύμβιων στηλών από τα νεκροταφεία της περιοχής (5ος αι. π.Χ. – 1ος αι. μ.Χ.). Η τελευταία ενότητα θα μιλά για τις ανθρώπινες ιστορίες, ντόπιων και ξένων, που έζησαν στον Πειραιά. Σ’ αυτήν θα εκτεθούν πολλές επιγραφές μετοίκων, επιτύμβιες στήλες με παραστάσεις οικογενειακού βίου, γυναικεία αντικείμενα, όπως κοσμήματα και αντικείμενα καλλωπισμού, αλλά και ανδρικά (π.χ. στλεγγίδες, μυροδοχεία).

Στους στόχους του νέου μουσείου είναι επίσης η παρουσίαση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και των εν εξελίξει ανασκαφών της ΚΣΤ’ ΕΠΚΑ, καθώς και η ζωντανή συζήτηση αρχαιολόγων και συντηρητών για τις ανασκαφές αυτές με το κοινό σε τακτά χρονικά διαστήματα.