Η πολυετής καθυστέρηση στην έναρξη και ολοκλήρωση σωστικής ανασκαφικής έρευνας από το υπουργείο Πολιτισμού για ακίνητο στη Χίο προκάλεσε την αντίδραση του Συνηγόρου του Πολίτη, ο οποίος με πόρισμά του ζητά την έγκαιρη ανταπόκριση των αρμόδιων υπηρεσιών για την αντιμετώπιση του προβλήματος, μετά από καταγγελίες πολιτών.

Ως προς τη συγκεκριμένη περίπτωση της Χίου, μετά την παρέμβαση της ανεξάρτητης αρχής, το υπουργείο Πολιτισμού ζήτησε από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων την ένταξη, κατ’ απόλυτη προτεραιότητα, της δαπάνης στο Πρόγραμμα Δράσης της Εφορείας για το 2013, με σκοπό τη συντομότερη δυνατή ολοκλήρωση της σωστικής ανασκαφικής έρευνας στο δεσμευμένο ακίνητο.

Μέχρι σήμερα έχουν αναφερθεί στην Ανεξάρτητη Αρχή πολλές παρόμοιες περιπτώσεις, οι οποίες αφορούν ανασκαφική έρευνα για τη διάσωση μνημείου κατά την εκτέλεση τεχνικού έργου. Ειδικότερα, για την περίπτωση της Χίου, το υπουργείο Πολιτισμού δικαιολόγησε την κατάσταση που επικρατεί, λόγω μη χορήγησης των αιτούμενων πιστώσεων από το υπουργείο Οικονομικών.

Στο πόρισμα επισημαίνεται, ότι συνέπεια των υπέρμετρων καθυστερήσεων είναι η αδυναμία αξιοποίησης της ιδιοκτησίας των πολιτών για αβέβαιο χρονικό διάστημα και η προσβολή του συνταγματικώς προστατευόμενου δικαιώματος της ιδιοκτησίας.

«Όταν δηλαδή η απαγόρευση δόμησης εκτείνεται πέραν του εύλογου χρόνου –ο οποίος στη δυσμενέστερη περίπτωση δεν πρέπει να ξεπερνά τα πέντε έτη– δεν συνιστά πλέον έκτακτο μέτρο ενόψει εκτελέσεως έργου αλλά μια μόνιμη κατάσταση δέσμευσης», σημειώνει η Αρχή.

Γενικότερα, από τη διεξοδική μελέτη τέτοιων περιπτώσεων δεσμευμένων ακινήτων, διαπιστώθηκε ότι:

1. Η χρονίζουσα σωστική ανασκαφή υπερβαίνει το στόχο της άμεσης διάσωσης και μετατρέπεται σε ανασκαφή με συστηματικό χαρακτήρα που απαιτεί απαλλοτρίωση, χωρίς, ωστόσο, αυτή να συντελείται.

2. Η αδυναμία αντιμετώπισης των σωστικών ανασκαφών οφείλεται κυρίως στην ανεπάρκεια πιστώσεων και αποτελεί συχνά το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι Εφορείες Αρχαιοτήτων. Παρά την εκπεφρασμένη, ήδη, από το 2000 πρόθεση συνεργασίας, τόσο των υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού όσο και της πολιτικής ηγεσίας, με την εφαρμογή «αυστηρής πολιτικής ανασκαφών», με παραχώρηση προτεραιότητας στις σωστικές ανασκαφές έναντι αυτών με καθαρά επιστημονικό ενδιαφέρον, οι σχετικές προσπάθειες έχουν αποβεί ατελέσφορες και το πρόβλημα εξακολουθεί να απασχολεί πολλούς ιδιοκτήτες ακινήτων. Η πολύχρονη αυτή αναμονή, μάλιστα, υποχρεώνει συχνά τους πολίτες να αναλάβουν οι ίδιοι τη χρηματοδότηση της ανασκαφικής έρευνας.

3. Οι καθυστερήσεις στις σωστικές ανασκαφές αποβαίνουν, όμως, επιζήμιες και με δημοσιονομικούς όρους, καθώς το υπουργείο Πολιτισμού καλείται να καταβάλει, για την πολυετή στέρηση χρήσης ακινήτου, ποσά αποζημίωσης που αθροιστικά προσεγγίζουν ή ακόμη υπερβαίνουν την αξία του απαλλοτριούμενου ακινήτου.

Ο Συνήγορος του Πολίτη, στο πόρισμα που απηύθυνε προς τα υπουργεία Πολιτισμού και Οικονομικών, πρότεινε επίσης συνδυασμό μέτρων διοικητικής φύσεως με τη χορήγηση οικονομικών αντισταθμισμάτων.