«Ιμπεριαλιστικές» βλέψεις είχε η μινωική Κνωσός κατά τις τελευταίες δεκαετίες ύπαρξης και ακμής των μινωικών βασιλείων στην Κρήτη. Δεν επιζητούσε την επέκταση των εδαφών της σε βάρος τους, ωστόσο οι προθέσεις της ήταν εξίσου επικίνδυνες: η ιδεολογική επιβολή στην Κρήτη. «Καινούργιες ενδείξεις για τον κνωσιακό χαρακτήρα του Υστερομινωικού ανακτόρου της Ζάκρου» είναι το θέμα που θα αναπτύξει ο Λευτέρης Πλάτων στο 11ο Κρητολογικό Συνέδριο, που ξεκινά σήμερα στο Ρέθυμνο.

Ο κ. Πλάτων θα παρουσιάσει μελέτες ευρημάτων που δείχνουν ότι η οικοδόμηση του ανακτόρου της Ζάκρου, μετά από μεγάλη καταστροφή που έπληξε τους οικισμούς του νησιού, «σηματοδοτεί μια ριζική αλλαγή στον πολιτικο-οικονομικό χαρακτήρα της εγκατάστασης». Η ισχυρή παρουσία κνωσιακών πολιτισμικών στοιχείων στον ορίζοντα κατοίκησης της αμέσως επόμενης φάσης («Ζάκρος V»), σε συνδυασμό με τη σχεδόν ταυτόχρονη εμφάνιση ανάλογων στοιχείων σε άλλες θέσεις της Κρήτης, οδήγησε στην υπόθεση ότι η ίδρυση του Υστερομινωικού ανακτόρου στη Ζάκρο αποτελούσε τμήμα ενός ευρύτερου σχεδίου επέκτασης της πολιτικής επιρροής της Κνωσού, κατά την εποχή αυτή, σε στρατηγικά σημεία-κλειδιά της μινωικής επικράτειας. Ένας από τους τομείς του πολιτισμού στους οποίους μπορεί κανείς να ιχνηλατήσει την «κνωσιακή» παρουσία είναι εκείνος των ιδεών και αντιλήψεων που μεταφέρουν και εδραιώνουν στη συνείδηση του κόσμου οι πάσης φύσεως συμβολικές απεικονίσεις και τα συναφή με αυτές πολιτικο-θρησκευτικά εμβλήματα. «Έχει υποστηριχθεί, συχνά με πειστικά επιχειρήματα, ότι κάποια από τα απαντώμενα σε διάφορες μινωικές θέσεις σύμβολα εφευρέθηκαν στην Κνωσό και χρησιμοποιήθηκαν από αυτήν ως μέσα προπαγάνδας για την κυρίαρχη ιδεολογική και πολιτική θέση της στο γίγνεσθαι του μινωικού κόσμου», θα υποστηρίξει ο κ. Πλάτων.

Η ανάπτυξη για την πόλη είχε ξεκινήσει λίγο πριν, όπως θα πει η Ελένη Γεροντάκου. Φαίνεται πως επρόκειτο «για έναν εύρωστο οικισμό, με μεγάλα κτίρια κατασκευασμένα από γκρίζο τοπικό ασβεστόλιθο, που εκτείνονταν στην κοιλάδα και τους λόφους, και με οδικούς άξονες που διαμόρφωναν συνοικίες. Ο μεγάλος αριθμός των πήλινων αγγείων που διασώθηκαν και η υψηλή ποιότητά τους μαρτυρούν ότι η περίοδος «Ζάκρος IV» είναι μια περίοδος οικονομικής άνθησης του οικισμού, γεγονός που υποβάλλει την παρουσία κάποιας κεντρικής εξουσίας».

Στον οικισμό της Ζάκρου

Η Ζάκρος ήταν ο τέταρτος κατά σειράν σπουδαιότητας οικισμός της μινωικής Κρήτης. Είχε αναπτυγμένη τεχνογνωσία σε αρκετά σημεία. Η Στ. Χρυσουλάκη και ο Λ. Βοκοτόπουλος θα παρουσιάσουν τα συμπεράσματά τους από «Ένα εγγειοβελτιωτικό έργο της Νεοανακτορικής εποχής στην ενδοχώρα της Ζάκρου». Όπως θα πουν, «η συστηματική διερεύνηση της μεσόγειας κοιλάδας των Χοιρομανδρών Ζάκρου οδήγησε, μεταξύ άλλων, στην αποκάλυψη ενός συνόλου από κατασκευές, που περιλαμβάνουν περιβόλους, άνδηρα καλλιέργειας και φράγματα. Οι κατασκευές εκτείνονται κατά κύριο λόγο στο νότιο και το ανατολικό τμήμα της θέσης, δηλαδή στον άμεσο περίγυρο του επιβλητικού φυλακίου – του κτιρίου που κυριαρχούσε στο τοπίο της κοιλάδας κατά την ύστερη Παλαιοανακτορική και τη Νεοανακτορική εποχή. Επί του παρόντος, μονάχα τα φράγματα και τα άνδηρα καλλιέργειας της Ψείρας και των Χοιρομανδρών έχουν διερευνηθεί ανασκαφικά. Οι δύο αυτές θέσεις στοιχειοθετούν μια εικόνα εντατικής εκμετάλλευσης της υπαίθρου, και υποδεικνύουν μια συστηματική προσπάθεια διασφάλισης της παραγωγικότητας των εδαφών».