Η πόρτα είναι σφαλισμένη. Η μαρμάρινη σκάλα γεμάτη σκόνη. Μπρος στα παράθυρα σκαλωσιές δεν επιτρέπουν στο βλέμμα να πάει πιο ψηλά. Και η μπρούντζινη πινακίδα που μαρτυρεί την ταυτότητά της κουκουλωμένη με μια μαύρη σακούλα. Τίποτα σχεδόν δεν αποκαλύπτει τι είναι το διατηρητέο κτίριο που κρύβεται πίσω από τις νεραντζιές στο Κέντρο της Αθήνας, στην οδό Ανθίμου Γαζή, πίσω από την Παλαιά Βουλή.

Πίσω από τη δίφυλλη πόρτα, ένα γραφείο θυμίζει πως κάποτε κάποιος υποδεχόταν εκεί τους επισκέπτες. Σήμερα ο ευγενικός φύλακας μάς αφήνει να πατήσουμε πάνω στα πατώματα των αρχών του αιώνα και μας επιτρέπει να περάσουμε στο αριστερό τμήμα μετά την πόρτα για να βρεθούμε εκεί όπου μέχρι και πριν από επτά χρόνια –όταν έκλεισε για ανακαίνιση– βρισκόταν ένα από τα «θησαυροφυλάκια» του Ελληνικού Κοινοβουλίου: η Μπενάκειος Βιβλιοθήκη, γεμάτη πολύτιμα βιβλία, μοναδικά αρχεία, ιστορικά κειμήλια, έπιπλα και αντικείμενα που συνδέονται με προσωπικότητες της νεότερης ελληνικής Ιστορίας και η οποία αποτελεί παράρτημα της Βιβλιοθήκης της Βουλής.

«Σιωπηλή» και άδεια η φιλόξενη για ερευνητές και φοιτητές Μπενάκειος Βιβλιοθήκη από το 2004 είδε τα ράφια της να αδειάζουν. Οι πολύτιμοι θησαυροί της –από λεξικά και εγκυκλοπαίδειες σε πολλές γλώσσες έως θρησκειολογικά έργα και από επιστημονικά συγγράμματα έως εκδόσεις των έργων μεγάλων συγγραφέων όπως οι Σαίξπηρ, Γκαίτε, Ντοστογιέφσκι, Μπαλζάκ, Ουγκό κ.ά.– έχουν μεταφερθεί προσωρινά στο πρώην καπνεργοστάσιο επί της οδού Λένορμαν, περιμένοντας τη στιγμή που η βιβλιοθήκη θα ανακαινιστεί. Και η στιγμή φαίνεται πως έφτασε καθώς με πρωτοβουλία του προέδρου της Βουλής Φίλιππου Πετσάλνικου μπήκε στην τελική ευθεία και ήδη έχει ανατεθεί ύστερα από διεθνή διαγωνισμό η μελέτη για τη μεταμόρφωσή της σε μία από τις πλέον σύγχρονες και προσιτές ταυτοχρόνως βιβλιοθήκες.

Στους τοίχους στέκουν ακόμη τα σκονισμένα ράφια που φιλοξενούσαν τους 30.000 τόμους της συγκεκριμένης πτέρυγας, όσα δηλαδή αποτελούσαν τη βιβλιοθήκη του κορυφαίου δημοτικιστή Γιάννη Ψυχάρη, την οποία αγόρασε ο Αντώνης Μπενάκης το 1924 έναντι 150.000 γαλλικών φράγκων (ήτοι περίπου 500.000 δρχ. της εποχής). Η πραγματική της αξία εκτιμάται σε πάνω από δύο εκατ. φράγκα. Δεδομένου όμως ότι ο Ψυχάρης βρισκόταν σε δεινή οικονομική θέση και δεν ήθελε να διασπαστεί η βιβλιοθήκη του αναγκάστηκε να την πουλήσει σε πολύ χαμηλότερη τιμή. Αργότερα στη δωρεά προστέθηκαν άλλοι 5.000 τόμοι.

Στις δύο ευρύχωρες αίθουσες κάτω από τα χρώματα των τοίχων έχουν αρχίσει να αχνοφαίνονται ταινίες με μαιάνδρους που άλλοτε κοσμούσαν το χώρο. Και τα εντυπωσιακά μαύρα κιγκλιδώματα με τα περίτεχνα κοσμήματα δεσπόζουν στον κομψό εξώστη – όλα τους φερμένα από το εξωτερικό, παραγγελία του Αντώνη Μπενάκη, ο οποίος και δώρισε τη συλλογή Ψυχάρη (η οποία διαθέτει πέρα από την πλούσια βιβλιοθήκη και το αρχείο του Γιάννη Ψυχάρη το οποίο περιλαμβάνει 60.000 φύλλα – από την αλληλογραφία του έως προσωπικά του αντικείμενα) στη Βιβλιοθήκη της Βουλής, διαθέτοντας 2,5 εκατ. δρχ. για την ανέγερση και την επίπλωση (τα έπιπλα φέρουν τα αρχικά του) του κτιρίου που φέρει το όνομά του, το οποίο και ολοκληρώθηκε το 1926.

«Η Μπενάκειος δεν λειτουργούσε μόνο ως βιβλιοθήκη, είχε και το χαρακτήρα μικρού μουσείου, τον οποίο επιθυμούμε να διατηρήσει» λέει στα «Νέα» η διευθύντρια της Βιβλιοθήκης της Βουλής, Ευρυδίκη Αμπατζή. Κι αυτό γιατί ορισμένες αίθουσες της βιβλιοθήκης δεν περιελάμβαναν μόνο τις δωρεές βιβλίων –οι οποίες αν και αριθμούν πάνω από 2.000 τόμους μένουν αδιάσπαστες–, αλλά και ολόκληρα αρχεία και προσωπικά αντικείμενα (έπιπλα, γυαλιά, κονδυλοφόρους, πίνακες, χαλιά, φωτογραφίες) όπως στην περίπτωση του Ιωάννου Μεταξά, τα οποία και εκτίθενται.

Εκτός όμως από το πολύτιμο αρχείο Ψυχάρη, στην Μπενάκειο υπάρχει και η παλαιότερη τριώροφη πτέρυγα (δεξιά της εισόδου) που χτίστηκε το 1911 για να στεγάσει τους 180.000 τόμους που διέθετε η Βιβλιοθήκη της Βουλής (είχε ιδρυθεί το 1845), έργο που κόστισε τότε 140.000 δρχ. Το παλιό αυτό κτίριο στη συμβολή των οδών Κολοκοτρώνη και Ανθίμου Γαζή ενώθηκε με το νεότερο που έχτισε ο Αντώνης Μπενάκης, και αφότου το Κοινοβούλιο μεταφέρθηκε το 1935 στα παλιά ανάκτορα μαζί με την κυρίως βιβλιοθήκη, η Μπενάκειος μετατράπηκε σε φιλολογική βιβλιοθήκη που σήμερα αριθμεί 180.000 τόμους, οι μισοί εκ των οποίων προέρχονται από δωρεές.

Ανάμεσα στους θησαυρούς της Μπενακείου ο αναγνώστης θα συναντήσει ακόμη δωρεές από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Τσάτσο, τους πρωθυπουργούς Γεώργιο Καφαντάρη και Παναγή Τσαλδάρη. «Έχουμε όμως και πρόσφατες δωρεές, όπως της οικογένειας Τρικούπη με έγγραφα, βιβλία, έπιπλα, παράσημα, σφραγίδες των πρωθυπουργών Σπυρίδωνος και Χαρίλαου Τρικούπη, 13.500 έγγραφα και προσωπικά αντικείμενα της περιόδου 1989-1996 του Ανδρέα Παπανδρέου, βιβλία του Κώστα Καραμανλή και αρχεία των Γεωργίου Γεννηματά και Βιργινίας Τσουδερού» προσθέτει η προϊσταμένη της Μπενακείου, Αικατερίνη Φλεριανού.

Όλο αυτό το πολύτιμο υλικό –μεγάλο μέρος του οποίου έχει ψηφιοποιηθεί– απαιτεί και τις ανάλογες συνθήκες ώστε να είναι και προσιτό στο κοινό και ασφαλές. Στοίχημα διόλου εύκολο για τη μελετητική ομάδα που έχει αναλάβει το έργο αποκατάστασης της βιβλιοθήκης.

«Το ιδιαίτερο διακύβευμα αυτής της μελέτης είναι να συνδυάσουμε την ασφάλεια από πυρκαγιά, σεισμό ή βανδαλισμό σύμφωνα με τις σύγχρονες απαιτήσεις και την υψηλή τεχνολογία με τους περιορισμούς που επιβάλλει το διατηρητέο κτίριο» επισημαίνει ο Δημήτρης Διαμαντόπουλος, εκ μέρους του αρχιτεκτονικού γραφείου «Πλειάς», το οποίο κέρδισε στον διεθνή διαγωνισμό που προκήρυξε η Βουλή ανάμεσα σε 19 προτάσεις.